Op 31 januari hoopt onze oude koningin, prinses Beatrix, de leeftijd van 80 jaar te bereiken. Toen haar grootmoeder, koningin Wilhelmina, die leeftijd bereikte, wenste ze dat niet meer publiekelijk te vieren. We moesten het toen doen met de nieuwe (en ook allerlaatste) staatsiefoto van de oude vorstin, traditioneel in veel bont gehuld. Haar dochter, koningin Juliana, hield op de avond van de 31e augustus 1960 een radiotoespraak, waarin ze haar 80-jarige moeder bedankte en eerde.

Toen Juliana zelf 80 jaar werd, op 30 april 1989, vierde ze dat met al haar kinderen en kleinkinderen met een ”dagje Den Haag”. Ze zat zelfs met haar kleinkind Juliana in de zweefmolen op de Haagse kermis.

Beatrix leek in haar jonge jaren meer de voetsporen van Wilhelmina dan die van Juliana te volgen. Ze was net als haar grootmoeder formeel en afstandelijk. Toen ze op jonge leeftijd eens uitgenodigd werd voor een zeiltocht in de Griekse wateren, samen met vele Europese gekroonde hoofden, verzuchtte ze: „Eindelijk weer eens onder onze eigen mensen.”

Goed huwelijk

De kille en afstandelijke houding van Beatrix is in de loop van haar koningschap sterk bijgetrokken. Stapje voor stapje trad zij toch in het socialere en warmere spoor van haar moeder Juliana.

Een van de oorzaken daarvan was haar huwelijk met prins Claus. In tegenstelling tot haar grootmoeder en haar moeder kon Beatrix bij haar huwelijkskeuze haar hart volgen en was er geen sprake van een gearrangeerd huwelijk. Beatrix had een goed huwelijk met Claus. Hij was haar tot grote steun bij de uitoefening van haar taak. Daarvan getuigde Beatrix ook in haar laatste toespraak als koningin, bij haar aftreden. Toen prins Claus ernstig ziek werd, bleef zij hem door dik en dun steunen. We kennen allemaal nog de beelden van Beatrix die Claus stevig aan de arm hield, als ze toch weer ergens samen verschenen.

Grote rampen

Een tweede oorzaak van het socialer worden van Beatrix vormden ongetwijfeld de grote rampen waarmee ze tijdens haar koningschap geconfronteerd werd. Na bijvoorbeeld de Bijlmerramp (1992) kwam ze de volgende ochtend met de Amsterdamse burgemeester Van Thijn de rampspoed in ogenschouw nemen. Ze sloeg de handen letterlijk voor de ogen toen ze de uitgebrande flats zag.

Ook bij de vuurwerkramp in Enschede (2000) was ze de volgende ochtend vroeg al present. Zonder hoed en in een eenvoudig mantelpakje. Toen ze uit de auto stapte, was het eerste wat ze zei: „Maar burgemeester, hoe is het in vredesnaam mogelijk dat er een vuurwerkfabriek midden in zo’n dichtbevolkte wijk lag?” De koningin onderhield zich uitvoerig met de hulpverleners en sloeg spontaan de arm om een vrouwelijke agente die in tranen uitbarstte.

Na de nieuwjaarsbrand in Volendam (2001) was Beatrix eveneens snel aanwezig. Weliswaar niet in het openbaar, maar wel aan de bedden van de vele jonge mensen die in het ziekenhuis lagen.

Bij een gebeurtenis die beter afliep, de bijna-overstromingen in het rivierenland (1995), liet Beatrix zich ook van een zeer menselijke kant zien. Ze stapte op een mevrouw af die de ramen stond te zemen, maakte een praatje en aanvaardde de uitnodiging voor een kopje koffie binnen. Toen de koningin –ze droeg lieslaarzen en een lange loden mantel– weer in de legertruck moest stappen, en dat moeilijk lukte, zeiden de militairen: „Majesteit, zullen we u een kontje geven?” „Ja, graag”, lachte ze.

Op Koninginnedag 2009 in Apeldoorn, toen met een defilé voor Paleis Het Loo de honderdste geboortedag van Juliana gevierd zou worden, voltrok zich een ramp. Een man wilde met zijn auto een aanslag plegen op de bus waarin de koninklijke familie zat, maar hij ketste af op de Naald. Daarbij vielen doden en gewonden. Kort daarna verscheen Beatrix op de televisie, om het Nederlandse volk toe te spreken. Ze begon de toespraak met een smartelijke zucht, die beroemd geworden is. Later hield zij zich intensief bezig met de nabestaanden en de gewonden.

Kabinetten

Op politiek gebied speelde Beatrix als koningin nog een prominente rol. Toen de vorming van het eerste paarse kabinet in 1994 spaak liep, nam zij zelf het initiatief om aan PvdA-leider Kok opdracht te geven om een regeringsprogram te schrijven en te kijken wie hij daarbij aan tafel kreeg. Dat leidde uiteindelijk tot tweemaal een kabinet-Kok.

Kok loodste de monarchie in een veilige haven toen bleek dat de kroonprins zijn oog had laten vallen op de dochter van de omstreden Argentijnse politicus Jorge Zorreguieta. „Ik heb uiteindelijk geen spijt van de partnerkeuze van onze koning. Integendeel”, aldus Kok in een recent interview.

Ten slotte was koningin Beatrix ook de vrouw die met het protestants-christelijke volksdeel meeleefde tijdens de MKZ-crisis (2001). Ze verscheen toen volkomen onverwachts in een kerkdienst van de hervormde gemeente in Oene om de bevolking een steuntje in de rug te geven.

Als we de tachtig jaren van onze oud-vorstin overzien, mag de conclusie zijn dat ze zich van kil en afstandelijk heeft ontwikkeld tot warm en sociaal. Ze ging uit de voetsporen van Wilhelmina in de voetsporen van Juliana.

De auteur is schrijver van de boeken ”Wilhelmina, vorstin op een te hoog voetstuk” en ”Juliana, een onderschatte vorstin” (uitg. Aspekt).