Bij het debat ontbrak in ieder geval PVV-leider Wilders. Wanneer hij aanwezig zou zijn geweest, had hij zonder meer gezegd dat de godsdienst van Mohammed een bedreiging is. Feitelijk is dat zijn belangrijkste verkiezingsboodschap. Daarmee weet hij honderdduizenden mensen voor zich te winnen. De zorg over de opmars van de islam leeft breed.

Nu is er best veel op het optreden van de PVV aan te merken. Het valt niet te ontkennen dat Wilders populistische trekken heeft. Hij grossiert in oneliners en hij schuwt de overdrijving niet. Sommige uitspraken zijn op het randje – of gaan daar zelfs overheen. En –vooral– een echt politiek program mist hij. Wilders zegt meestal wel hoe het niet moet, maar is veel minder concreet als het gaat over de vraag hoe het wél moet.

Dat alles neemt de kiezer voor lief; hij steunt toch de PVV omdat deze partij lucht en stem geeft aan gevoelens van onvrede en angst. Niemand kan ontkennen dat de islam daar een belangrijke oorzaak van is.

Veel politici en burgers maken zich nu zorgen dat Wilders’ partij de grootste wordt. De peilingen wijzen geregeld in die richting. Verkiezingsstrategen vragen zich af hoe deze opmars tot staan valt te brengen zonder net zo populistisch te worden als Wilders.

De angst om te gaan lijken op de PVV-leider is een van de voorname oorzaken voor de opmerkelijke terughoudendheid die veel politici aan de dag leggen als het om de islam gaat. Sommige politieke leiders zijn scherper in hun kritiek op christenen dan op moslims.

Met die voorzichtigheid dreigen deze politici zich niet alleen te vervreemden van een fors deel van de kiezers, maar gaan ze tegelijk ook voorbij aan de fundamentele verschillen tussen de islam en de democratische waarden waarop onze joods-christelijke samenleving is gebaseerd.

De reserve bij veel burgers voor de islam heeft momenteel vooral te maken met de terreur van IS. Dat is begrijpelijk, maar we moeten niet doen alsof alle moslims aanhangers zijn van deze organisatie. Daar doelde Buma op toen hij de moslims van goede wil vroeg meer hun stem te laten horen. Er zijn tal van moslims die vriendelijk, behulpzaam en welwillend zijn en die de terreur van IS afkeuren. Zij mogen niet op één hoop gegooid worden met terroristen. Dan doe je hun geen recht.

Dat alles neemt niet weg dat de islam fundamenteel verschilt van de joods-christelijke traditie. Er zit in de islam een aspect van geweld. Dat botst met de democratische waarden die er in ons land gelden. Dat moet benoemd worden. Wie daar uit een hang naar politieke correctheid omheen draait, neemt de gevoelens van angst en onvrede niet weg en moet niet mopperen dat Wilders stemmen binnenhaalt.