Aan de voorzijde van het museumgebouw ligt het centrum van Zeist. Aan de achterkant bevinden zich de groene tuinen van Slot Zeist. Voor een bescheiden museum als het Hernhutter Huis is dit een plek van wereldformaat.

„De hernhutters waren schatrijk toen ze hier in 1745 neerstreken”, zegt ds. Markus Gill, predikant van de Broedergemeente in Zeist en voorzitter van Het Hernhutter Huis. „De groep hernhutters bestond vooral uit geloofsvluchtingen uit Bohemen, Moravië en verschillende Europese landen. Samen met rijke Amsterdamse kooplieden hebben ze hier de gemeente opgericht.”

Markus Gill is in Duitsland opgegroeid, in het stadje Herrnhut. Herrnhut werd als nederzetting gesticht door graaf Nikolaus von Zinzendorf, die in 1722 ook de Broedergemeente Hernhut oprichtte. Von Zinzendorf stelde zijn beweging ”unter des Herrn Hut” (onder de hoede van de Heere).

In het jaar 2000 kwam ds. Gill naar Nederland, waar hij de Broedergemeente van Utrecht ging dienen. Sinds 2008 staat hij in Zeist.

Piëtisme

De hernhutters zijn ook bekend als de Evangelische Broedergemeente. Het is een piëtistische opwekkingsbeweging uit de eerste helft van de achttiende eeuw. Wereldwijd telt het kerkgenootschap bijna een miljoen leden. In Nederland zijn er negen gemeenten, die samen zo’n 10.000 leden tellen.

Ds. Gill: „Wij zijn wars van dogmatische standpunten en leggen de klemtoon op de navolging van Jezus. Voor Von Zinzendorff lag het oordeel niet in de toekomst, maar was het oordeel over de mensen al uitgesproken met Goede Vrijdag. Daarom mogen mensen vrij leven.”

In de tuinzaal van het museum is een permanente tentoonstelling te zien van de geschiedenis van de hernhutters. Midden in de ruimte staat een historische maquette van de Heerlijkheid Zeist, waar de Nederlandse hernhutters zich in 1745 vestigden.

Het museum staat vlakbij Slot Zeist. Tussen het slot en het museum bevinden zich het Broederplein en het Zusterplein. Aan weerszijden van de lange oprijlaan werden de woningen voor de broeders en de zusters gebouwd, alles volgens een strak architectonisch plan.

De hernhutters in Zeist komen driemaal per week bij elkaar. In de eredienst op zondag wordt een korte preek gehouden. „Het Woord wil ons als broeders en zusters in contact brengen met Jezus. Het Woord staat wel centraal, maar niet de preek, want dat zijn maar mijn woorden. We gebruiken geen preekstoel. Het gaat ons om de liturgie, om ontmoeting, om het delen van het Woord, om het zingen met elkaar en de muziek die we maken. We vormen een levende geloofsgemeenschap.”

Suriname

Het Hernhutter Huis beheert het historisch erfgoed van de hernhutters. Veel aandacht is er voor de zending, met name in Suriname, waar de Broedergemeente een van de grootste kerkgenootschappen is. Drie zalen bieden ruimte voor wisseltentoonstellingen. In de museumwinkel zijn hernhutter sterren te koop, met de hand gemaakte sterren voor de tijd van advent. In een vitrine liggen de bekende Dagteksten, boekjes met Bijbelwoorden voor elke dag in meer dan zestig talen.

Hernhutters hebben in Zeist hun eigen begraafplaats. In het museum hangt een oude tekst: „Op deze Godsakker worden sinds 1747 leden van de Zeister Hernhutter Gemeente begraven, zuster naast zuster, broeder naast broeder.”

Religie in het museum

In een serie van zes artikelen wordt stilgestaan bij kleine religieuze musea in Nederland. Deel 6: Het Hernhutter Huis in Zeist.