Taliban hebben reden voor feestje
Je zult het als staatshoofd meemaken: dat een buitenlandse natie buiten jou om dingen regelt die jouw land aangaan. De Afghaanse president Ghani moest toezien hoe de VS een deal sloten met de taliban. Zorgelijk voor Afghaanse burgers, want de taliban profiteren volop van de deal.
Sinds de aanslagen op de Twin Towers op 11 september 2001 zijn de Amerikanen op Afghaans grondgebied in oorlog met de taliban omdat die onderdak boden aan al-Qaida, de terreurbeweging die achter de aanslagen zat.
Volgens een rapport van de Verenigde Naties uit 2019 heeft die oorlog aan meer dan 32.000 Afghaanse burgers het leven gekost; 2400 Amerikaanse soldaten sneuvelden, zo’n 20.000 raakten gewond. In totaal stierven in Afghanistan circa 3500 buitenlandse militairen, onder wie 23 Nederlanders.
Voor de Amerikaanse president Donald Trump was het een nog niet ingeloste verkiezingsbelofte: de Amerikaanse terugtocht uit Afghanistan. Nu hij in november zijn herverkiezing wil veiligstellen, is het hem ernst om daar werk van te maken.
Bizarre situatie
Trump liet het Amerikaanse volk zondag weten dat die terugtocht gaat beginnen. Dat was nadat de Amerikanen in Doha, Qatar, een overeenkomst hadden gesloten met vertegenwoordigers van de taliban. Topdiplomaten uit maar liefst dertog landen waren erbij, alsook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo. Grote afwezige? De zittende Afghaanse regering in Kabul.
Een bizarre situatie, oordeelt Thomas Ruttig van het Afghanistan Analyst Network (AAN) in Kabul. Temeer omdat de overeenkomst verstrekkende gevolgen heeft voor de toekomst van Afghanistan. Officieel heet het het dat de Doha-deal een eerste stap is richting vrede in het land, in werkelijkheid komt het neer op een onderonsje tussen de VS en de taliban, met als doel de terugtocht van Amerikaanse troepen en hun bondgenoten mogelijk te maken.
Ruttig wijst erop dat de Doha-overeenkomst afspraken bevat die niet bepaald geruststellend zijn voor de Afghaanse bevolking. De eerste is dat alle Amerikaanse troepen zich gefaseerd uit het land terugtrekken. Binnen 135 dagen na ondertekening van het verdrag moeten de circa 13.000 troepen zijn teruggebracht tot 8600. Een tweede fase gaat daarna in: eind april 2021 moet het resterende deel zijn vertrokken.
De tweede afspraak is dat de taliban ervoor zorgen dat terroristen van al-Qaida of IS geen aanvallen op Amerikaanse troepen of hun bondgenoten zullen plegen.
Een derde afspraak is dat vredesoverleg tussen de taliban en de zittende Afghaanse regering op 10 maart van start gaat – volgende week dinsdag dus. Het doel daarvan is dat er een permanent staakt-het-vuren komt en dat de partijen het eens worden over een nieuwe politieke toekomst voor Afghanistan. Opmerkelijk is dat de Amerikanen hun terugtocht niet nadrukkelijk hebben gekoppeld aan de voortgang van dat vredesoverleg. Mislukt dat, of sleept het zich voort, dan gaat de terugtrekking toch door.
Problematisch is ook de door de Amerikaanse toezegging dat de Afghaanse regering 5000 talibanstrijders vrijlaat voorafgaande aan het vredesoverleg op 10 maart. Die toezegging is zonder ruggespraak met Kabul gedaan en die stuit dan ook op fel verzet van de Afghaanse regering.
Die wil de vrijlating van gevangenen als troef inzetten tíjdens de vredesbesprekingen en daarmee de taliban dwingen om daadwerkelijk met de regering zaken te doen. Die dwang is nodig omdat de taliban de regering in Kabul niet erkennen als legitieme gesprekspartner.
De VS hebben verder toegezegd te gaan werken aan opheffing van sancties die tegen de taliban zijn ingesteld, en dat gebeurt zodra het overleg met Kabul van start gaat. Er wordt niet gerept over een succesvolle voortgang van dat overleg als voorwaarde.
De Afghaanse regering treft ook blaam, in die zin dat de twee aartsrivalen erbinnen, president Ghani en premier Abdullah Abdulah, ook nu weer hopeloos met elkaar overhoop liggen vanwege de uitslag van de presidentsverkiezingen van september 2019. Abdullah legt zich er niet bij neer dat die door Ghani zijn gewonnen. Door nadrukkelijk niet de kant van Ghani te kiezen, stelt Ruttig, ondermijnen de Amerikanen diens positie juist op een moment dat Ghani wel wat steun kan gebruiken nu hij met de taliban moet onderhandelen.
Onbeschermd
Om dat enigzins te compenseren hebben de Amerikanen direct na de Doha-deal een gezamenlijke Amerikaans-Afghaanse verklaring opgesteld, waarin Washington Kabul blijvende militaire steun toezegt als dat is gewenst.
Intussen is het buitengewoon wrang dat de deal de Amerikaanse troepen en hun bondgenoten beschermt tegen geweld van de taliban en al-Qaida, maar dat in dit verband de Afghaanse bevolking of het Afghaanse leger nergens worden genoemd. Ruttig: „De VS zijn er in Doha mee akkoord gegaan dat Afghaanse troepen en burgers straks onbeschermd achter blijven.”
De gevolgen daarvan werden al snel daarna merkbaar. Zo lieten de taliban op maandag weten geen wapenstilstand te hebben gesloten met de Afghaanse troepen, maar enkel met de Amerikaanse militairen. Een dag later werden alweer tientallen aanvallen gemeld.
Niet verbazingwekkend dat de taliban zondag een feestje vierden en de dag van de ondertekening zagen als een dag van overwinning.
