De auteurs van ”De wetten van de wereld” en ”Superlogisch”, de wiskundigen Mickaël Launay en Ionica Smeets, weten welke toon ze moeten aanslaan. Niet verwonderlijk als je bedenkt dat de eerste een populair You-Tubekanaal heeft en de tweede hoogleraar wetenschapscommunicatie is. Ze strooien kwistig met bijzonderheden uit heden en verleden, maar lastig wordt het nergens.

Dat kan ook wel weer een onbevredigend gevoel geven. Launay leert in ”De wetten van de wereld” bijvoorbeeld dat er naast positieve en negatieve getallen ook imaginaire getallen bestaan, maar vertelt er niet bij wat dat precies zijn.

Min keer min

Andere zaken die op school een groot grijs gebied bleven, weet hij wel met een paar rake denkstappen te verklaren. Heb je altijd braaf de regel min keer min is plus toegepast, maar had je geen idee waar dat op sloeg? Bedenk dan wat er gebeurt als iemand vier keer een schuld van vijf euro van je afneemt. Je verdient dan twintig euro, rekent Launay eenvoudig voor.

De ondertitel –”Het grote verhaal van de wiskunde”– maakt de Franse wiskundige niet helemaal waar. Toch is dat niet hetzelfde als de kantjes eraf lopen. Als geen ander is de bevlogen Fransman in staat om zijn lezers de schoonheid van zijn vakgebied te tonen. Je voelt je bij de hand genomen door de zalen van het Louvre, op zoek naar symmetrische versieringen op keramiek uit Mesopotamië. Potscherven bekijk je nooit meer op dezelfde manier na het lezen van dit boek.

Blauwachtig vlekje

Minstens zo lezenswaardig is het hoofdstuk waarin hij beschrijft hoe de Franse wiskundige Le Verrier halverwege de negentiende eeuw op grond van baanafwijkingen van Uranus de positie van de nog niet ontdekte planeet Neptunus berekent. Na twee jaar ploeteren richt een bevriende astronoom zijn telescoop op de berekende plaats en ziet een blauwachtig vlekje. Met dank aan de wiskunde.

”Superlogisch” van Smeets is nadrukkelijk geen groot verhaal, maar een verzameling lezenswaardige stukjes –eerder verschenen als column in De Volkskrant– die nauwelijks raakvlakken hebben. Veel van wat ze schrijft is uit de praktijk gegrepen en levert dus veel herkenning op.

Neem haar uitleg over Secret Sister, een soort kettingbrief die je, nadat je zelf één cadeautje hebt verstuurd en de brief aan 6 nieuwe mensen hebt gegeven, na verloop van tijd zelf 36 pakjes op zou moeten leveren.

Zelfs al zouden alle aardbewoners meedoen, dan loopt het systeem al na twaalf ronden hopeloos vast, rekent Smeets voor. Goed nieuws voor iedereen die in de toekomst wordt geconfronteerd met een kettingbrief, piramidespel of vriendschapsbrood. Je kunt eenvoudigweg zeggen dat je om wiskundige redenen afziet van deelname.

Smakelijk

Smeets kan smakelijk vertellen over de rol die wiskunde in haar dagelijks leven speelt. Je ziet de verbazing op het gezicht van haar familie als ze kan aantonen dat er tijdens het sinterklaasfeest twee mensen tegen de regels in stiekem onderling lootjes hebben geruild.

Minstens zo herkenbaar is de beschrijving van het moment dat Smeets er in de schoenwinkel achter komt dat de kortingsactie in sommige gevallen juist nadelig is. Bij de kassa gaat ze het gesprek aan met een steeds wanhopiger wordende kassière, achter haar staat een groeiende rij geïrriteerde klanten. Wie haar redenering niet altijd kan volgen, kan achter in het boek bij de noten terecht. Daar rekent ze alles nog eens uitgebreid na.

Boekgegevens

De wetten van de wereld, Mickaël Launay; uitg. Balans; 267 blz.; € 23,99

Superlogisch, Ionica Smeets; uitg. Nieuwezijds; 207 blz.; € 18,95