Het Mesdagfonds presenteerde donderdag in Den Haag zijn langverwachte analyse van de cijfers over stikstofneerslag van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Voorzitter Jan Cees Vogelaar vindt dat het Adviescollege Stikstofproblematiek –kortweg de commissie-Remkes– moet opstappen en dat het tijd is voor een parlementaire enquête.

Het Mesdagfonds, dat onderzoek financiert ten behoeve van de veehouderij, heeft de stikstofdata van het RIVM laten doorrekenen door Richard Zijlstra, onafhankelijk specialist op het gebied van geografische data-analyses, en onderzoeksjournalist Geesje Rotgers. Zij gebruikten daarvoor het model van het RIVM zelf.

De twee ontdekten dat de commissie-Remkes, die het kabinet adviseert over de stikstofproblematiek, uitgaat van RIVM-cijfers over de stikstofneerslag in heel Nederland in plaats van de stikstof die in natuurgebieden terechtkomt. Daardoor is een scheef beeld ontstaan.

Lees ook

LTO: neem nieuw stikstofonderzoek serieus

Volgens Europese afspraken is Nederland verplicht ervoor te zorgen dat de kwaliteit van beschermde Natura 2000-gebieden niet achteruitgaat. Rotgers: „Stikstof die terechtkomt op boerenland, in wegbermen en volkstuintjes telt dus niet mee.”

Terwijl Remkes in zijn advies aan het kabinet schermt met 46 procent stikstof die uit de landbouw komt en 11 procent uit verkeer en scheepvaart, liggen de cijfers waar het beleid op gebaseerd zou moeten zijn volgens Zijlstra en Rotgers heel anders. Uit hun analyse blijkt dat van de stikstof die in de natuur neerslaat, 25 procent van boerenbedrijven komt. Verkeer, met name het wegverkeer en de binnenvaart, veroorzaakt 42 procent. „Binnenvaartschepen varen langs allerlei natuurgebieden”, zei Zijlstra.

Volgens Rotgers deugt ook de onderbouwing van de kabinetsmaatregelen om het stikstofprobleem aan te pakken niet. „Het kabinet wil piekbelastingen aanpakken. Daarbij kijkt het naar de hoogste emissies van stikstof. Maar het gaat niet om de uitstoot, maar om de depositie op de natuur. Het kabinet neemt daardoor kostbare maatregelen die nauwelijks effect hebben.”

De verlaging van de maximumsnelheid voor het wegverkeer naar 100 kilometer per uur levert volgens de analyse van Zijlstra en Rotgers een besparing op van 1,2 mol stikstofneerslag per hectare natuur per jaar („een paar suikerklontjes”), op een totaal van 1700 mol, ofwel 0,07 procent.

Het uitkopen van boerderijen bij natuurgebieden, zoals het kabinet van plan is, helpt de natuur ook niet vooruit. Zijlstra en Rotgers hebben dat doorgerekend voor een Brabants melkveebedrijf met honderd koeien dichtbij een beschermd natuurgebied. „De stikstofemissie van deze boerderij, in de vorm van ammoniak, is 1400 kilo per jaar. Maar daarvan komt slechts 9 gram per hectare op het natuurgebied terecht, en op wat grotere afstand nog maar 1 gram. De meeste stikstof slaat op het land van de boer zelf neer.”

De onderzoeksjournaliste ontdekte ook dat de overheid bij vergunningverlening geen zicht heeft op emissieregistratie. Bedrijven zonder Natuurbeschermingswetvergunning kunnen die niet alsnog verkrijgen omdat er geen stikstofruimte zou zijn, terwijl het RIVM de bestaande uitstoot van deze bedrijven allang in zijn rekenmodel meeneemt.

Volgens Mesdagfondsvoorzitter Vogelaar is de bouw vorig jaar onterecht stilgelegd. „In het huidige RIVM-model zit genoeg stikstofruimte om zestig jaar vooruit te kunnen”, zei hij. Hij sprak van „een virtueel stikstofspel.”

Na de presentatie ontstond ruis over de emissiecijfers. Het RIVM wees erop dat Zijlstra en Rotgers ook grote wateren als het IJsselmeer en de Waddenzee meetellen, maar daar doet stikstof weinig kwaad. Het gaat alleen om natuur die kwetsbaar is voor stikstof: 112 van de ruim 160 Natura 2000-gebieden. Van de stikstof die daar neerslaat, komt 45 procent uit de landbouw, aldus het RIVM, dat een grafiek op zijn website inmiddels heeft aangepast.

Rotgers zei vrijdagmorgen niet overtuigd te zijn. „Ook van die nieuwe RIVM-grafiek ontbreekt de onderbouwing. Sowieso laat het RIVM gebieden weg, want er zijn 129 gevoelige gebieden.”