Wat is het grootste probleem waarmee Nederland anno 2019 worstelt? Een christenpoliticus kan dat op tal van manier verwoorden. Gert-Jan Segers, CU-leider sinds 2016, doet het in zijn nieuwste boek “De verloren zoon en het verhaal van Nederland” aan de hand van een van de bekendste gelijkenissen van Jezus.

Nederland is een verweesde samenleving geworden, zegt hij Pim Fortuyn met overtuiging na. Onze christelijke cultuur is na WO II uitgesleten, we verloren ons gemeenschappelijk fundament en perspectief en werden als de jongste zoon in de gelijkenis: iemand die alles verliet en zichzelf tot zijn eigen schade van zijn wortels afsneed.

Segers verknoopt dat „verloren zijn” met actuele maatschappelijke vraagstukken. Neem de brexit. Die opzienbarende keuze van de Britten maakt volgens hem duidelijk „dat de mens niet slechts een homo economicus is en niet van brood alleen leeft. We zijn identiteitszoekers. We blijven liever als die oudste zoon dicht bij huis en hebben als de jongste zoon een verschrikkelijke heimwee naar het vertrouwde erf.”

De jongste zoon was, stelt Segers, een „overalmens”: een cosmopoliet met een goede opleiding en talenkennis, die zich overal ter wereld thuis voelt. Maar vergeet niet, aldus de CU-leider, dat het grootste deel van de samenleving nog altijd bestaat uit „ergensmensen”: personen die hun identiteit primair ontlenen aan de streek waarin ze opgroeiden en de lokale gemeenschap waarmee ze verbonden zijn.

Juist die mensen weten zich in onze tijd ontheemd. Ze hoppen soms van tijdelijk contract naar tijdelijk contract en zien de samenleving om hen heen, mede door de instroom van ‘vreemdelingen’, in rap tempo veranderen. Opeens zijn de boeren overal de schuld van, is Zwarte Piet taboe geworden, is hun oudedagsvoorziening onzeker en kunnen ze als eenverdiener hun gezin niet meer onderhouden.

In zijn zoektocht naar herstel en genezing rekent de CU-leider eerst af met tal van schijnoplossingen. Tot de categorie van „heimweeverdovers en vadermakers” rekent hij onder meer welvaart, een destructieve identiteitspolitiek, je wenden tot sterke leiders of tot de radicale islam, en je lot in handen leggen van Vadertje Staat.

Werkt allemaal niet, aldus Segers. Zoals het ook het begin van het einde is als een samenleving gaat menen dat het recht op hulp bij zelfdoding ons humaner maakt.

Maar wat is dán de oplossing, hoe vinden we de weg terug naar het vaderhuis? De CU-politicus doet gelukkig niet alsof dat met een vingerknip te regelen valt. Wel levert hij een denkrichting en komt hij hier en daar met concrete en soms verrassende voorstellen. Zo wil hij „een beperkt aantal scholen de ruimte geven om ervaring op te doen met klassen die echt klein zijn.” Terug naar de menselijke maat dus (zoals ook Fortuyn al bepleitte). Ook keert hij zich tegen een dubbele nationaliteit voor personen van wie de ouders of grootouders van buiten de EU komen. „Onze democratische rechtsstaat is een kostbaar bezit en van een andere orde dan een inwisselbaar clublidmaatschap.”

Verder „zullen we stevige politieke keuzes moeten maken die de schulden en prestatiedruk bij jongeren verlichten en zullen we de groeiende kloven tussen rijk en arm, tussen academisch en praktisch geschoolden, tussen jong en oud enorm moeten verkleinen.”

Dat we met dit alles midden in de ideale samenleving zullen belanden, gelooft hij niet. Zijn boek is „een zoektocht”, aldus Segers, en ook een poging de eigen ideologie aan te vullen en te vernieuwen. Op één punt ziet hij in elk geval nú al een kantelpunt: „De periode van het rauwe kapitalisme is bijna voorbij. Dit essay verschijnt op een keerpunt.” Laten we het met hem hopen.

Boekgegevens

De verloren zoon en het verhaal van Nederland, Gert-Jan Segers; uitg. Balans; 120 blz.; € 15,-