Steeds minder kinderen komen in het dagelijks leven in aanraking met het orgel, omdat velen nooit meer een kerk vanbinnen zien. „En dat is nou juist de plek waar dit instrument woont”, zegt Lydia Vroegindeweij uit Leusden.

Ze is de drijvende kracht achter het project Orgelkids, dat z’n 10-jarig jubileum viert. Motto dit jaar is: ”Breng het orgel bij de jeugd, breng de jeugd bij het orgel”. In dat teken staat ook de Orgelkids Inspiratiedag, die donderdag 4 juli in Amersfoort gehouden wordt. Daar ontmoet Vroegindeweij meer dan zestig mensen die overal in het land bezig zijn met het project.

Want Orgelkids heeft in tien jaar tijd een olievlekwerking gehad, vertelt Vroegindeweij enthousiast. Zelfs over de landsgrenzen heen. Door filmpjes van het Nederlandse project raakten ook mensen in Vlaanderen, de Verenigde Staten, Canada, Zweden en Duitsland enthousiast. Dit jaar nog ging het project in onder andere Engeland, Taiwan en China van start. De jongste loten aan de stam zijn Wallonië, Hongarije en Zuid-Korea.

Vroegindeweij: „Ze kloppen bij mij aan voor kennis en inzichten. Het delen van informatie is mijn hoofdtaak. De uitwerking, daar hoef ik niets aan te doen. Het is liefdewerk oud papier, maar ik heb er ongeveer een weektaak aan. Dat is niet erg. Ik vind het hartstikke leuk en daarom geeft het me alleen maar energie.”

Testament

Het begon tien jaar geleden toen Vroegindeweij –opgeleid als juf maar terechtgekomen in de educatieve uitgeefwereld– haar testament opmaakte. „Ik heb zelf geen kinderen. Daarom wilde ik een fonds op naam, om het geld dat bij mijn overlijden overblijft ten goede te laten komen aan educatieve orgelprojecten voor kinderen. Toen ontstond het idee om daar direct al invulling aan te geven, door tijdens mijn leven al projecten te helpen financieren. Dat kon, omdat ik als ondernemer een paar heel goede jaren had gehad.”

Waarom de combinatie orgel en kinderen?

„Zelf beleef ik, als amateur, veel plezier aan het orgelspelen. Mijn buurjongetje speelde vroeger op een Philicorda, en dat vond ik interessant. Zodoende kwam ik in aanraking met dit instrument. Door mijn opleiding als juf en m’n werk als educatief uitgever ben ik altijd bezig geweest met het overdragen van kennis en het ontwikkelen van leermiddelen voor kinderen. Tegenover de trend dat de jeugd steeds minder met het orgel in aanraking komt, wilde ik iets positiefs zetten. Een manier ontwikkelen om kinderen toch het orgel te laten leren kennen. Als je ermee in aanraking komt, kan zo’n instrument je pakken. Daarom lanceerde ik in 2009 de website Orgelkids.nl.”

U liet vervolgens een Doe-orgel bouwen.

„Je kunt excursies naar orgels organiseren, maar nog mooier is het om het orgel bij de kinderen te brengen. Daarom wilde ik een instrument dat in een personenauto past. Ik kwam in contact met Wim Janssen, gepensioneerd orgelmaker, die veertig jaar bij Verschueren Orgelbouw werkte. Hij had een prototype van een orgelbouwpakket ontworpen. Van het een kwam het ander: er werden naar het ontwerp van Janssen drie orgeltjes gebouwd, waarvan ik er in 2013 één kocht, zodat het kon worden verhuurd voor allerlei projecten.”

En vervolgens nam het idee een hoge vlucht.

„De foto’s en filmpjes van de projecten in Nederland gingen de hele wereld over. Vervolgens kwamen de aanvragen voor zo’n orgeltje uit Vlaanderen en de Verenigde Staten. Gelukkig heeft Verschueren het idee toen omarmd, door er een leerproject voor jonge orgelbouwers van te maken. Daardoor konden deze instrumenten in kleine aantallen worden gemaakt voor de verkoop. Inmiddels zijn er meer dan vijftig over de hele wereld verspreid. Het leuke is dat iedereen er z’n eigen dingen mee doet.”

Zoals?

Een organistenvereniging in Canada wilde acht Doe-orgels, voor elke regio één. Ze zijn door Canadese orgelbouwers gemaakt. In Taiwan wordt in juli een orgelzomerkamp georganiseerd waar honderd kinderen naartoe kunnen. De kaarten voor dat kamp waren binnen zestien uur uitverkocht. Ontzettend gaaf, al die internationale projecten. Het leuke is: ze hebben allemaal ”Orgelkids” in hun naam verwerkt: OrgelkidsCAN in Canada, Orgelkids SE in Zweden, Orgelkids UK in Engeland.”

De situatie rond het orgel zal niet overal even urgent zijn.

„In westerse landen wel. Ook in de VS en Canada speelt het teruglopend kerkbezoek. In Amerika is weer de situatie dat ze op orgelgebied meer doen met digitale oplossingen en minder op mechanische instrumenten zijn gericht. Wij in Nederland kennen, net als in Noord-Duitsland, op onze beurt een rijke historische orgelcultuur waarmee je kinderen wilt laten kennismaken.”

Het gaat om meer dan alleen het instrument?

„Onze drie kerndoelen zijn: de muziek, de techniek en de cultuur. Het Doe-orgel, waarbij kinderen zelf een orgel in elkaar zetten, is het meest in het oog springende onderdeel van onze projecten. Maar in de lesbrief gaat daar een algemene les over de families van de instrumenten –blaas-, strijk- en toetsinstrumenten– aan vooraf. En de derde les gaan de kinderen op excursie naar een groot orgel. Het orgel vormt onderdeel van een hele cultuur, breder ook dan alleen de kerkelijke context. Het orgel was en is er ook voor het vermaak. En het is bijvoorbeeld ook een voorwerp waarmee je kunt pronken.”

Wat waren mooie momenten de achterliggende tien jaar?

„Ik denk aan kinderen die nooit in een kerk komen, soms er zelfs niet mógen komen, omdat ze bijvoorbeeld moslim zijn. Die krijg je met ons project tóch in een kerk. Bij een project in 2013 in de Bommelerwaard waren 26 klassen met in totaal 650 kinderen betrokken. In Doesburg in 2017 ongeveer 300 en in Soest in 2018 weer 600. Maar het kan ook heel kleinschalig. Ontroerend vond ik het verhaal van een weduwe met vier kinderen van wie de man organist was. Ter herinnering aan haar man bood ze op diens sterfdag aan de school van haar kinderen het Orgelkidsproject aan. Heel bijzonder.”

Wat zijn de plannen voor de toekomst?

„Er zijn ideeën om een dergelijk project voor de beiaard te ontwikkelen. Maar die verkeren nog in de verkennende fase. Een nieuw idee, dat ik vanaf afgelopen maart heb ontwikkeld, is het project Orgelridders. Daarin speelt het Doe-orgel ook weer een rol, maar het is een project dat helemaal in de klas kan gebeuren. Het is een educatief hoorspel waarbij de kinderen moeten samenwerken door puzzels op te lossen en een orgeltje te bouwen. Ik heb Orgelridders bewust geschikt gemaakt voor reformatorische scholen, door er geen sprekende dieren en elfjes in te laten voorkomen. Orgelridders is gebaseerd op tien tekeningen van Marijke Mosterman naar aanleiding van orgelfoto’s van Dick Sanderman. De kinderen krijgen een soort virtuele rondleiding en moeten gaandeweg een vraagstuk oplossen.”

En wat zijn wensen?

„We zouden graag zien dat Orgelkids nog beter landt in het onderwijs. Het is nu nog sterk afhankelijk van de liefhebberij van een enkeling in een plaatselijke orgelcommissie. Die eenlingen wil ik op weg helpen en bij elkaar brengen.”

U kunt trots zijn op wat u hebt bereikt.

„Ik had niet gedacht dat dit idee zo breed zou worden omarmd. Dat zelfs de naam van Orgelkids overal ter wereld wordt gebruikt, met ook nog eens hetzelfde lettertype… En dan zowel in China als in Taiwan, landen die het niet zo met elkaar kunnen vinden. Het orgel als vredestichter, zeg maar. Of ik trots ben? Het geeft me vooral een kick dat het zo goed gelukt is. Maar dan moet ik ook Wim Janssen noemen. Zonder zijn ontwerp van het Doe-orgel was het een talig project gebleven. Nu hebben we een voorwerp waaromheen het project is georganiseerd. Op die manier gaat zo’n onderwerp echt leven.”

U blijft enthousiast.

„Dit is mijn liefhebberij, ik hoef er niet van te bestaan. Ik ontwikkel graag nieuwe projecten. Dit is voor mij een speeltuin om mijn creativiteit te kunnen botvieren. Dat maakt het zo leuk. Ik krijg foto’s van over de hele wereld: uit China, Taiwan, Zweden. Wat ik zo frappant vind: de koppies van die kinderen die gefascineerd bezig zijn met zo’n orgeltje zien er overal hetzelfde uit. Prachtig toch?”

Inspiratiedag

Orgelkids organiseert op donderdag 4 juli in Amersfoort een Inspiratiedag. De dag vindt plaats in het gebouw van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en is bedoeld voor iedereen die in zijn eigen plaats of regio een educatief orgelproject wil opzetten om kinderen te bereiken.

Tijdens de dag voeren onder anderen Rudi van Straten (van de RCE), Lydia Vroegindeweij (van Orgelkids) en Ron Huntley (van de educatieve uitgeverij Blink) het woord. Er zijn twee workshoprondes over de diverse invalshoeken van orgelprojecten voor kinderen.

Ook wordt het boek ”Orgel in de klas” gepresenteerd, waarin allerlei lesideeën voor de verschillende klassen van de basisschool en het voortgezet onderwijs zijn opgenomen.

Tijdens de Inspiratiedag komt ook de internationale Orgelkids Compositiewedstrijd tot een afronding. In het kader van het jubileum van Orgelkids is een prijsvraag uitgeschreven om composities voor het Doe-orgel te maken. In drie categorieën –werken voor het orgel als solo-instrument, werken voor het orgel als ensemble-instrument, en bewerkingen van klassieke stukken– zijn in totaal 48 inzendingen binnengekomen. Een internationale jury onder leiding van Wim van der Ros heeft de composities beoordeeld en zal in alle drie de categorieën de eerste drie prijswinnaars bekendmaken. Het is de bedoeling dat de winnende werken vervolgens worden gepubliceerd.

Meer informatie: www.orgelkids.nl