Wat een feest. We wonen in een democratische rechtsstaat. Nederlandse burgers kiezen zelf de volksvertegenwoordiger. We hebben hier eerlijke verkiezingen en vrije media. Onze rechtspraak is onafhankelijk en goed. En de macht ligt niet bij één persoon. De mensen die de wetten maken, staan los van de mensen die recht moeten spreken. Zo kun je nog wel veel meer dingen noemen. Nederland is daar ook trots op. Dat lees je tussen de regels van nieuwsberichten door. Wij zijn niet zoals Turkije, waar allerlei ambtenaren en rechters worden opgepakt. Dat zou bij ons nooit gebeuren. Wij zijn niet zoals land X want wij zijn geen bananenrepubliek. En vul zo maar in.

In de afgelopen maanden was er best wat nieuws over de rechtspraak. De kwaliteit van de rechtspraak zou onder druk staan. Er is een nijpend tekort aan rechters. Ze werken structureel over en zijn overbelast. En er zijn serieuze financiële problemen bij de rechtspraak.

Eerst even over die financiën. Heel simpel gezegd krijgt de Raad voor de rechtspraak jaarlijks geld vanuit het ministerie van Veiligheid en Justitie. Dat geld wordt intern verdeeld om de rechtspraak gaande te houden. Rechtbanken krijgen per uitspraak (afgehandelde zaak) een geldbedrag. Dus hoe meer uitspraken je doet, hoe meer geld je krijgt.

Pas kwam dus in het nieuws dat er wat trucjes zijn bedacht waarmee rechtbanken meer geld naar zich toe kunnen halen dan er jaarlijks beschikbaar is gesteld. Rechtbanken krijgen dus per uitspraak betaald. Maar de hoogte van het bedrag dat ze krijgen, hangt weer af van het soort zaak. Dus wat doen ze soms? Een rechtszaak bij een meervoudige kamer (meer rechters) levert meer geld op dan bij een enkelvoudige kamer (één rechter). Ze gaan een zaak ”upgraden” naar een zaak voor een meervoudige kamer om zo meer geld te krijgen. Je kunt hier van alles van vinden. Voor de een is het creatief boekhouden, voor de ander is het fraude. Daar moet iedereen zelf een standpunt over innemen. Wat je hier niet moet vergeten, is de vraag waarom rechtbanken dit doen. Dan volgt er snel begrip.

Een groep rechters stuurde zelfs een brandbrief naar de Tweede Kamer. En als rechters in de openbaarheid komen met kritiek, dan is er echt wat aan de hand. Ze zijn erg bezorgd over de werkomstandigheden en ze vrezen voor de toekomst van een onafhankelijke rechtspraak. Er is veel kritiek op het plan om steeds meer digitaal te procederen. Dat plan staat ook wel bekend als KEI. Maar die KEI bleek een steen des aanstoots te zijn. Het project kostte een veelvoud van wat er was begroot en bleek een flop. Inmiddels heeft minister Dekker een wetsvoorstel ingediend om het hele KEI-verhaal in te trekken. Dus toch even niet digitaal procederen. In de afgelopen twee jaar heeft iedereen cursussen gevolgd om te begrijpen wat er zou veranderen en is het in de praktijk toegepast. En nu wordt het weer afgeschoten. Zonde van alle tijd, energie en geld.

Niet alleen bij rechters en rechtbanken speelt er wat. Ook de advocatuur is kritisch. Er moet meer geld komen voor de gesubsidieerde rechtsbijstand. Kort geleden nog waren er protesterende advocaten in toga’s. En er is inhoudelijke kritiek op minister Dekker. Hij speelde mee in een reclamefilmpje van Achmea om een nieuw plan te promoten. Dit zou de kans op oneerlijke concurrentie verhogen. Ook moeten advocaten vaak langer wachten op vonnissen en arresten dan was toegezegd. Dit wachten komt het aanzien van en vertrouwen in de rechtspraak niet ten goede.

De vraag is dus: Hoe zit het nu echt met onze democratische rechtsstaat? Loopt het goed met de rechterlijke macht en ons juridische systeem? Of loopt het goed in vergelijking met andere landen? We moeten opletten dat de rechtspraak niet te veel door geld gedreven wordt. Want onpartijdige en goede rechtspraak is toch een van de pijlers van de democratie? Daarvoor moet geld beschikbaar worden gesteld. Royaal. Eerlijke, goede en snelle rechtspraak gaat voorop. De overheid besteedt soms miljoenen aan bepaalde projecten, maar de rechtspraak zelf is veel fundamenteler. Daar moet sowieso geld naartoe. En als dat nu nog niet lukt, moeten we het snel upgraden.

De auteur is advocaat bij Post & Bouter Advocaten in Barneveld.