Als je in het buitenland werkt, en dat geldt zeker voor Azië, komen deze vragen vaak op. De belangrijkste waarden gaan over eer, het gezichtsbehoud en het belang van relaties. Als je commentaar geeft, moet dat gebeuren op een respectvolle manier, die de positie van de ander erkent en de relatie intact laat. Of je geeft commentaar via iemand anders, zodat je relatie niet in gevaar komt. Als iemand geld geleend heeft en dat niet terugbetaalt, laat je het soms maar zitten. Hoewel je er recht op hebt, zorgt het voor te veel relationele schade als je erachteraan blijft gaan. De ander heeft de boodschap toch wel begrepen en zal zeker niet om nog een lening vragen.

Als Nederlanders vinden we het van de grootste waarde om elkaar direct en ongezouten de waarheid te vertellen. Een beetje eromheen draaien of de boel verzachten, is een vorm van liegen. Het is toch de waarheid? En de waarheid moet gezegd worden. Ook recht in iemands gezicht. Dat mensen in andere delen van de wereld zoiets gewoonweg onbeschoft en grof vinden, is hun probleem.

Het is inderdaad een probleem, niet alleen voor „die anderen”, maar ook voor ons, directe Nederlanders. Want die directheid is een uitzondering in de wereld. Een Amerikaan zal niet zo snel iemand direct aanspreken als hij kritiek heeft, maar het eerder in het algemeen brengen. „Wil iedereen erop letten dat er stapvoets gereden wordt in de buurt van spelende kinderen?” zo vroeg een Amerikaanse collega omdat hij een persoon op zijn gedrag wilde aanspreken. Om die persoon geen gezichtsverlies te laten lijden, vond hij het beter om het in het algemeen te formuleren.

Trouwens, ook in Nederland zijn we vaak niet zo direct als het lijkt. Ten eerste zijn er regionale verschillen. Een Zeeuws-Vlaming verzwijgt sommige kritiek of brengt die op een gemoedelijke manier, om de relatie niet in gevaar te brengen. Een Rotterdammer heeft het hart op de tong en windt er geen doekjes om. Mensen moeten maar tegen een stootje kunnen.

Ten tweede is de ene relatie de andere niet. Tegen collega’s op het werk spuien we gerust onze kritiek. Daar wordt iedereen beter van. In de relatie met familieleden is het beter om over sommige dingen te zwijgen. Kritische opmerkingen komen in zo’n hechte relatie juist extra hard aan. Dus daarom is het goed om nog een extra keer erover na te denken of je er echt iets van moet zeggen. Misschien zeg je een of twee keer duidelijk dat je het met iets niet eens bent, maar daarna ga je weer gewoon met elkaar om. De pijnpunten komen niet meer ter sprake. Je wilt de relatie goed houden.

Ook als Nederlanders maken we dus de afweging tussen de vrede en de waarheid. Niet alles is een oorlog waard. Je kunt wel vinden dat iets anders of beter kan, maar moet je er echt een punt van maken? Je kunt wel gelijk hebben, maar moet je het ook halen? Moet je het zo direct en hard zeggen, of is een nuancerend grapje ook een goede manier om iets te benoemen?

Of gewoon je mond houden? Zwijgen is tenslotte goud, volgens de Bijbel. En Paulus geeft het advies dat je soms gewoon maar onrecht moet lijden. Om de lieve vrede wil.

Zo blijft het een balanceer-act om het juiste midden te vinden tussen de waarheid en de vrede. Een echte oplossing is er niet. Het blijft een kwestie van een beetje schipperen. Soms gaat dat mis: te veel waarheid, te weinig vrede. Of andersom.

Juist op Goede Vrijdag zagen we dat er wel een oplossing is. Jezus Christus verzoende God en mens met elkaar. Hij vervulde Gods waarheid en recht, geschonden door de mensen. Door Zijn offer kwam er vrede tussen God en mens. Zo herstelde Hij de relatie.

In het verlengde daarvan komt er vrede tussen mensen onderling, door het voorbeeld van zelfopoffering te volgen dat Jezus gegeven heeft. Dan zijn we geen betweters, dan gaat het niet om ons gelijk, maar dienen we de waarheid door vrede te stichten.

De auteur is consultant bij Lentera Papua in Indonesië en universitair hoofddocent ondernemerschap en organisatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Reageren? rubriekforum@refdag.nl