Gemeenteraadsleden hebben een haat-liefdeverhouding met de provincie, wordt wel gezegd. Een belangrijk deel van hen vindt dat die relatie moet worden verbeterd en verwacht van de provincie op diverse beleidsterreinen een voortrekkersrol. Dat blijkt uit een onderzoek dat onlangs in het tijdschrift Binnenlands Bestuur verscheen (”Een verre, nogal stugge vriend”, Binnenlands Bestuur, 8-3-2019).

Controle

De bevoegdheden en het takenpakket van Provinciale Staten staan onder andere in de Provinciewet en de sectorale regelgeving. Het betreft vooral het terrein van ruimtelijke ordening, milieu, verkeer en cultuurhistorie. De belangrijkste taken van een Statenlid zijn de volgende:

• Kaderstelling. De Provinciale Staten stellen beleidskaders vast. Die kunnen zowel de financiën (denk aan begroting en belastingverordeningen) als de leefomgeving (visies en verordeningen) omvatten. Binnen deze kaders moet het college van Gedeputeerde Staten handelen. Dit is niet eenvoudig en vraagt van Statenleden strategisch inzicht in provinciale vraagstukken en in lokale en landelijke ontwikkelingen.

• Controleren. Het college van Gedeputeerde Staten moet de door de Staten vastgestelde kaders, beleidsnota’s en besluiten uitvoeren. De politieke controle daarop vindt plaats door Provinciale Staten. Denk bijvoorbeeld aan beleidsevaluaties, jaarverslagen en dergelijke. Een zeer belangrijk en jaarlijks terugkerend controle-instrument is de jaarrekening, die doorgaans in mei of juni verschijnt. De Staten moeten controleren of het college in overeenstemming met de begroting heeft gehandeld. Tevens beoordelen Provinciale Staten aan de hand van de jaarstukken of het college doeltreffend en doelmatig te werk is gegaan (heeft bereikt en gedaan wat het beoogde). Het recht om mondeling of schriftelijk vragen te stellen, is ook een instrument van de Staten om het college te controleren of te volgen.

• Volksvertegenwoordiging. Provinciale Staten (en individuele statenleden) hebben eveneens de taak het volk te vertegenwoordigen. Door de verschuiving van verantwoordelijkheden van het Rijk naar provincies en gemeenten is de volksvertegenwoordigende rol in de loop van de jaren gewijzigd. Sterkere burgerparticipatie heeft dit proces versterkt. Het komt er eigenlijk op neer dat (gekozen) volksvertegenwoordigers moeten signaleren welke thema’s er leven. Dit dienen ze via hun controlerende of kaderstellende verantwoordelijkheid uit te werken. Dit is overigens gemakkelijker gezegd dan gedaan. Vooral omdat Statenleden vooral spreken met en reacties krijgen vanuit gemeenten, ondernemingen en (maatschappelijke) organisaties. In tegenstelling tot wat bij gemeenten de praktijk is, spreken statenleden veel minder (hooguit indirect) met inwoners en kiezers.

Feedback

Hoe zorg je er in een nieuwe periode voor dat je als Statenfractie goed en actueel geïnformeerd bent? En hoe betrek je inwoners en anderen meer bij het politieke handwerk? Je kunt als Statenlid niet alles zien en overal zichtbaar zijn. Daarbij komt het eerder gesignaleerde knelpunt dat de mensen met wie je als Statenlid spreekt niet (altijd) ook direct de kiezers zijn, maar bestuurders en bestuursleden…

Enkele gedachten hierover:

• Kennisnetwerk: Investeer in een kennisnetwerk van deskundigen die uw fractie kunnen adviseren.

• Mentor: Laat een aspirant Statenlid worden begeleid door een ervaren fractielid. Door mee te lopen met een ervaringsdeskundige maakt de ‘leerling’ zich de politieke mores eigen en snapt hij (of zij) hoe je bepaalde politieke keuzes maakt.

• Besteed de nodige aandacht aan een inwerkprogramma voor nieuwe Statenleden.

• Zorg ervoor dat er met enige regelmaat 360-graden-feedback wordt gegeven. Daardoor worden de kwaliteiten en de ontwikkeling van Statenleden zichtbaar en bespreekbaar gemaakt.

• Wees nieuwsgierig, luister en vraag door. Wanneer u in contacten met inwoners, in gesprekken met het college en in debatten met politieke opponenten doorvraagt en vooral goed luistert, vindt er verdieping plaats.

• Zet de commissaris van de Koning, als voorzitter van Provinciale Staten, en de griffier in hun kracht. Benut hun in de Provinciewet verankerde positie. Beiden kunnen (los van de concrete inhoud van een thema, maar met het oog op het te volgen proces en de juiste grondhouding) nuttige feedback geven. Daarmee kunnen individuele Statenleden én Provinciale Staten als geheel op de lange termijn hun voordeel doen. De basishouding van wederzijds respect en vertrouwen moet dan echter aanwezig zijn en gewaarborgd kunnen worden.

• Plan bij thema’s rond ruimtelijke ordening en verkeer een werkbezoek. Laat je informeren.

• Bezoek planmatig alle politieke afdelingen en/of raadsfracties van je partij en bespreek actuele ontwikkelingen.

Meer de provincie in? Het is noodzakelijk, om zichtbaar te zijn. De ondergrens is dat je inwoners, bestuurders en ondernemers weet te vinden en dat zij de Statenfractie weten te bereiken en zich daar gehoord weten. Zichtbaar en benaderbaar zijn, gelden hierbij als kernbegrippen.

De auteur is lid van Provinciale Staten van Zuid-Holland en was voorheen gemeenteraadslid (2006-2018). Mede onder zijn redactie verschenen het ”Zakboek Raadsleden” (2017) en het ”Zakboek Statenleden” (2018).