Sinds de overname door de overheid raakte het museum haar kritische toon kwijt. Op zo’n 100 kilometer afstand van Perm ligt het gehucht Koetsjino. De meeste huizen staan leeg, eenzaam en verlaten, dichtgetimmerd. Het is ijskoud en het sneeuwt. Het wordt hier ’s winters dagelijks soms wel -30 graden. Hoe afgelegen en onbeduidend Koetsjino ook is, toch loopt er vanaf de grote weg een drie kilometer lange, pas geasfalteerde route naar het dorp. Veel dorpen en steden in Rusland zouden er jaloers op zijn.

De weg houdt op bij de ingang van een museum dat tot voor kort bekend stond als het ”Historisch centrum voor politieke repressie Perm-36”. Dankzij het werk van vele vrijwilligers is er veel bekend over het kamp, en is Perm-36 niet, zoals veel gelijke kampen, vernietigd of afgebroken.

Sinds enkele jaren is het museum echter eigendom van de overheid en is de naam veranderd in: ”Museum voor de geschiedenis van kampen en arbeiders van de Goelag”. Langzaam maar zeker wordt de geschiedenis herschreven. De insteek is veranderd: niet langer de repressie van de Sovjet-Unie staat centraal, maar het algemene systeem van gevangenissen.

„Ik weet eigenlijk niet wie de vorige eigenaar was”, zegt de receptioniste in het museum over Perm-36. „Ik werk hier nog niet zo lang. Nu is het in ieder geval van de overheid.” Na drie jaar getouwtrek nam de lokale overheid het museum over van de organisatie die het sinds 1994 had opgebouwd. Sindsdien is er geen kritiek meer op Sovjetdictator Josef Stalin, en wordt de werkelijkheid van een van de wreedste gevangenissen in de geschiedenis van de Sovjet-Unie verdraaid.

Teleurgesteld

De voormalige directeur van Perm-36, Viktor Sjmirov, reageerde in de Moscow Times teleurgesteld op de overname. „Het museum is overgenomen door mensen, aangesteld door de autoriteiten, die de inhoud compleet veranderen. (…) Ze praten niet over de repressie en ook niet over Stalin.”

Perm-36 is een van de weinige kampen van de Goelagarchipel die goed bewaard is gebleven. Het kamp werd onder het bewind van Stalin gebouwd in 1946. In het begin werden gevangenen tewerkgesteld in de omringende bossen: het hout was nodig voor de wederopbouw na de schade van de oorlog.

In die jaren werd Rusland als het ware letterlijk gebouwd over de lichamen van de gevangenen. Grote infrastructurele projecten als wegen, spoorlijnen en kanalen werden aangelegd en gegraven door politieke gevangenen. Velen kwamen om.

Iedereen die tegen de staat was, werd naar de Goelag gestuurd. De politie pakte mensen voor het minste of geringste op. Onder hen waren ook christenen.

Bezoek

Deze avond herleeft het verleden van het kamp. Verschillende acteurs lopen in soldatenkleding langs de van prikkeldraad voorziene hekken. Ze willen wel op de foto. Het voelt bijna echt. Vier gemuilkorfde honden blaffen naar een ‘gevangene’. Bezoekers van het museum moeten door een rij blauwe gevangenisdeuren om binnen te komen. Voor buitenlanders is de entreeprijs twee keer zo hoog, en ook al wil men geen rondleiding, er moet altijd iemand mee. Met Russische norsheid loopt Olga Ivanova mee. Ze zwijgt voornamelijk; ze werkt er nog niet zo lang.

Onder Poetin is er in Rusland betrekkelijk weinig ruimte om openlijk kritiek te hebben op Stalin. De Sovjetdictator wordt nog steeds geprezen om de overwinning in de oorlog en de industrialisering in het land. Onder Stalin werd Rusland een wereldmacht. De overwinning van Stalin is een trots van elke Rus en Poetin weet dat gevoel met zichzelf te vereenzelvigen: Poetin is Rusland en Rusland zou niks zijn geweest zonder Stalin.

De overheid geeft daarom bezoekers van de kampen liever een andere boodschap mee dan het feit dat miljoenen mensen door juist die Stalin omkwamen in dit soort kampen. De feiten worden geserveerd met een beetje vermaak en zonder de harde waarheid.

Dit is het vierde en laatste deel in een serie reisverhalen over de Oeral.