De jongerencultuur van de jaren 60 en 70 bleef niet beperkt tot de seculiere jongeren. Ook behoudende christenen kregen te maken met individualisering en jongeren die zich tegen de oudere generatie gingen afzetten. Ook die jongeren lieten hun haar groeien en luisterden naar popmuziek. Uit onderzoek naar publicaties uit die tijd blijkt dat de angst voor kerkverlating en demoralisering van de samenleving overheerste.

Een aantal factoren zorgde ervoor dat de jongerencultuur makkelijk terrein kon winnen. De jeugd studeerde langer dan eerdere generaties en had meer vrije tijd. Deze tijd brachten jongeren niet altijd in het gezin door, de plek bij uitstek om de gereformeerde traditie door te geven. Daardoor verloren de ouderen hun status als identificatiefiguur ten gunste van jongeren, waardoor ze deels ook hun gezag kwijtraakten.

Seks, drugs en rock-’n-roll: het waren uitingen van een tegencultuur die uit de Verenigde Staten kwam overwaaien. Anderzijds waagden ook christelijke organisaties als Youth for Christ en Navigators de stap over de oceaan en begonnen jeugdwerk in Nederland. Ze organiseerden massabijeenkomsten naar het voorbeeld van de bekende evangelist Billy Graham.

Die aanpak sloot goed aan bij de leefwereld van de jongeren. Er werden honderden koffiebars opgericht als alternatief voor gewone cafeetjes. Jongeren konden hier terecht om over het leven en het geloof te praten.

Wisselende reacties

Vanuit de gereformeerde gezindte werd er wisselend gereageerd op de veranderende cultuur. Al vanaf het begin van de jaren 60 verschenen er in verschillende kerkbladen artikelen waarin werd ingegaan op de ontwikkelingen binnen de jongerencultuur.

De reactie die het meest naar voren kwam was de angst voor kerkverlating en demoralisering van de samenleving. Veel auteurs waren bang jongeren te verliezen aan drank, drugs en vrije liefde. Het christelijke gereformeerde kerkblad De Wekker schreef in 1966: „De welvaart maakt weelderig; de verveling doet uit de band springen.”

Over de op de jongerencultuur geënte Amerikaans-christelijke organisaties waren de meningen verdeeld. Aan de ene kant werden ze gezien als een voorbeeld; ze wisten wel veel jongeren te trekken, terwijl dat de kerken vaak niet lukte. Aan de andere kant werd er gewaarschuwd tegen de vermeende remonstrantse leer die doorklonk in de toespraken bij de bijeenkomsten. Vaak werd er tijdens Amerikaans getinte massarally’s een moment ingelast waarop aanwezigen voor Jezus konden kiezen. Daarover werd in veel kerkbladen afwijzend geschreven. Het jongerenblad Daniël, huisorgaan van de Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten, schreef over het kiezen voor Jezus: „De nadruk op de daad van de mens, de beslissing die genomen moet worden, de hand die uitgestrekt moet worden, laat te weinig plaats over voor de genadedaad van God.”

Ingeblikt

De massaliteit van de bijeenkomsten werd vanuit de gereformeerde gezindte met argusogen bekeken: „Aan alles is gedacht en niets blijkt aan het toeval overgelaten. Het aantal deelnemers schijnt al bij voorbaat vast te staan, dat van de bekeerlingen ook. Het programma komt panklaar ingeblikt vanaf de overzijde van de oceaan op ons af”, schreef een redacteur in het Reformatorisch Dagblad in 1975, vier jaar na de oprichting van de krant, naar aanleiding van een jongerenbijeenkomst waarvan de krant verslag deed.

Er werd in kerkbladen veel aandacht besteed aan de uiterlijke kenmerken van jongeren die bij de jongerencultuur behoorden. Zo verscheen er in De Wachter Sions, het kerkelijk weekblad van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, een negendelige serie waarin werd geageerd tegen de niet-traditionele haardracht van de jonge generatie.

Op allerlei manieren werd geprobeerd de jongeren weg te houden bij de ”gevaarlijke verleidingen” van de jongerencultuur; de houding van de gereformeerde gezindte daartegenover was dan ook grotendeels afwijzend. In een klein deel van de artikelen werd opgeroepen tot het bieden van alternatieven die de jongeren zouden aanspreken. Hoewel de ouders in die periode veel minder greep op de jongeren hadden, werd in een aantal artikelen de verantwoordelijkheid voor het bieden van alternatieven juist bij hen gelegd.

In een aantal artikelen werd kritiek geuit op de houding van de gereformeerde gezindte ten opzichte van jongeren die andere uiterlijke kenmerken hadden de oudere generatie maar die vasthielden aan de gereformeerde geloofsleer.

In De Waarheidsvriend, het blad van de Gereformeerde Bond binnen de toenmalige Nederlandse Hervormde Kerk, ging in 1976 de hand in eigen boezem: „Het was dan ook moeilijk voor veel kerken om na een aantal jaren schelden op het ‘langharig tuig’ hen opeens te begroeten als broeders en zusters in de Heere. Veel kerken vonden dit zo moeilijk dat zij het maar niet gedaan hebben.”

Zin van het leven

Ondanks de afwijzing van de jongerencultuur werd er soms ook geschreven over het positieve van het feit dat veel jongeren op zoek waren naar de zin van het leven, al ging dat dan niet helemaal op de manier zoals de oudere generatie dat voor zich zag. Opnieuw De Waarheidsvriend: „De jeugd voelt zich gelukkig temidden van het afval van de beschaving, in vuilnis en drek, maar alles bij elkaar genomen kon Jezus wel eens veel dichter bij die zogenaamde rebelse jeugd van tegenwoordig staan dan vele nette kerkmensen willen weten.”

De auteur studeerde begin juli af op de gereformeerde gezindte en de jongerencultuur van de jaren 60 en 70.