Ds. M. A. Th. van der Kooi en prof. dr. C. van der Kooi, hoogleraar dogmatiek aan de VU, hebben geprobeerd dit te doen in hun boek ”Goed gereedschap is het halve werk”. Zijzelf ervaren hun pogen als een „waagstuk” en een „ontdekkingsreis.” Zelfs na vele jaren pastorale ervaring werd nog weer eens duidelijk hoe groot de rol van theologische opvattingen is binnen het pastoraat en de geestelijke zorg.

De praktische inslag van het boek is bijna kenmerkend geworden voor de boeken die verschenen van de hand van ds. Van der Kooi. Concrete gesprekken uit de praktijk van haar werk als predikante in het ziekenhuis en op de psychiatrische afdeling vormen de basis van elk hoofdstuk. Vanuit die basis volgt een reflectie op de theologische standpunten die bewust of onbewust tijdens het gesprek werden ingenomen. Er komen gaandeweg het boek grote theologische vraagstukken voorbij.

In het hoofdstuk over meneer Çakir, die denkt dat hij de reïncarnatie is van Jezus en Mohammed, wordt ingegaan op de vraag wat het christelijk geloof en de islam gemeen hebben. Bij het hoofdstuk van Anna, die ernstig seksueel is misbruikt, komen onderwerpen als de begrippen ”vergeving” en ”verzoening” en de betekenis van dromen aan de orde. Verder worden thema’s als God en het lijden, de rol van Maria binnen de kerken, de gebrokenheid van het schepsel, ziekenzalving, profetie als toekomstvoorspelling en het levenseinde besproken.

Over deze afzonderlijke thema’s zijn boeken vol geschreven. In dit boek worden ze kort benoemd en verbonden met de eigen spiritualiteit, religieuze en levensbeschouwelijke overtuiging.

De auteurs doen hun werk en schreven hun boek vanuit de protestantse traditie, maar die is zeker niet eenduidig te noemen. Ook daar zijn de schrijvers zich van bewust en laten daarom ruimte voor de lezer tot tegenspraak met betrekking tot de gemaakte keuzes in de gesprekken. In het laatste hoofdstuk vindt de lezer een bredere theologische verantwoording van de auteurs zelf.

Het is belangrijk om te beseffen dat het niet de bedoeling van de schrijvers is om de vraagstukken uitvoerig te behandelen en theologisch te onderbouwen. Er is gekozen voor de breedte aan onderwerpen en niet voor de diepte per onderwerp.

Het boek is vooral een pastoraal boek en geen theologisch boek. De gebruikte voetnoten verwijzen de lezer naar literatuur van andere schrijvers die verder kunnen helpen in de doordenking van theologische thema’s. Enige kennis van theologische standpunten en dogmatische begrippen helpt bij het inzicht krijgen in de gemaakte keuzes. Bij het lezen blijkt heel duidelijk welke diversiteit aan religieuze en levensbeschouwelijke onderwerpen binnen het pastoraat aan de orde komen. Gedegen bagage, goed gereedschap is nodig om dit werk te kunnen doen.

Op een heel eerlijke wijze laten de auteurs per hoofdstuk zien dat door geestelijk verzorgers en predikanten keuzes worden gemaakt in hun ontmoetingen met mensen. En dat maakt het schrijven van dit boek voor hen tot een „waagstuk.” Neutraliteit bestaat volgens hen immers niet. En wat is dan de rol van de eigen theologische opvattingen en die van de ander in het gesprek? In hoeverre mag theologie sturing geven aan wat wordt gezegd? Moet of kan er iets in theologische opvattingen worden herzien?

Het boek is daarvoor geen handboek, maar wil vooral aanzetten tot eigen reflectie op de verhouding van theologie en praktijk. In die opzet is het zeker geslaagd. Daarnaast is het boek ook geschikt voor groepsgesprekken voor werkers binnen het werkveld van het pastoraat. De hoofdstukken kunnen als casus een inzet zijn van intervisiegesprekken.

Is er in de ontmoeting van mensen besef van hetgeen we in onze rugzak meenemen, wat we in onze gereedschapskist bij ons hebben? De auteurs reiken met hun boek nieuw gereedschap aan.

De auteur is pastoraal werker.

Boekgegevens

Goed gereedschap is het halve werk (De urgentie van theologie in pastoraat en zielzorg), Kees en Margriet van der Kooi; uitg. Boekencentrum, Utrecht, 2017; ISBN 978 90 239 5044 8; 174 blz.; € 16,99.