Hulsman is een van de meest deskundige, maar ook scherpste architectuurcritici van dit moment. In zijn bijdragen in NRC Handelsblad neemt hij geen blad voor de mond.

Het leidt ertoe dat Hulsman regelmatig boze reacties krijgt van architecten die het niet eens zijn met zijn recensies en analyses. Dat deert Hulsman niet. Het lijkt hem alleen maar standvastiger te maken, zo blijkt ook uit zijn recent verschenen boek ”Apenrotsen en andere nauwe verwanten. Reis door de wereld van de moderne architectuur”.

Het rijkgeïllustreerde boek bevat veel nieuw materiaal, maar bundelt ook artikelen en interviews die eerder verschenen in NRC Handelsblad. De uitgave is eigenlijk een vervolg op Hulsmans boek ”Double Dutch. Nederlandse architectuur na 1985” (2013). Daarin stelde hij dat de Nederlandse bouwkunst lang in het (neo)modernisme is blijven hangen, en dat er weinig ruimte was voor het postmodernisme. En toen de laatste stroming vooral in de neotraditionalistische vorm –zeg maar de jarendertigstijl– voet aan de grond kreeg, werd die –volgens Hulsman ten onrechte– afkeurend beschouwd.

In zijn nieuwe boek reageert Hulsman op de reacties op zijn vorige publicatie. Hoe komt het dat er in de architectuur zo moraliserend wordt gedacht en waarom wordt het neotraditionalisme als ‘foute’ stijl bestempeld?

Hulsman reist terug in de tijd en komt uit bij het Nieuwe Bouwen, de stroming die begin twintigste eeuw heel de wereld middels architectuur wilde verbeteren. „In West-Europa ging de ‘moderne beweging’ een verbond aan met de sociaaldemocratie en de verzorgingsstaat” en het communisme. Dat bij elkaar verklaart waarom Hitler niks van deze vorm moest hebben. Daaruit volgde dat het „door Hitler geliefde traditionalisme de ‘foute’” bouwstijl werd.

Maar daarmee is niet alles gezegd, stelt Hulsman. Want ook rechts denkende architecten lieten zich inspireren door het nieuwe bouwen. Als voorbeeld noemt Hulsman de grote Franse architect –en „fascist”– Le Corbusier. Met tal van voorbeelden onderbouwt Hulsman hoe het moraliserende denken de architectuur stempelt.

Architecten kijken veel naar elkaars werk, is de tweede boodschap van Hulsmans boek, waarin soms een duidelijke lijn ontbreekt. Een reeks voorbeelden laat zien dat ontwerpen die als vernieuwend worden gepresenteerd, toch erg geënt blijken te zijn op bestaande ontwerpen.

Ook dit thema ligt erg gevoelig onder architecten. Dat merkte Hulsman vooral in 1996, toen hij schreef dat het geprezen ontwerp voor de Erasmusbrug van Ban van Berkel erg leek op een brug in het Spaanse Sevilla. Het werd hem niet in dank afgenomen. Het dreef Hulsman er juist toe nog meer voorbeelden van kruisbestuiving te zoeken. En hij vond er veel.

En omdat elke architect om zich heen kijkt, zijn er verrassende invloeden te ontdekken. Architecten bewegen zich –soms zonder dat zelf te beseffen– in een stijl waar zij zich over het algemeen juist verre van willen houden. De architectuur is niet zo zwart-wit als architecten soms willen doen geloven, concludeert Hulsman in zijn vlot geschreven –en van grote deskundigheid getuigende– boek.

Boekgegevens

”Apenrotsen en andere nauwe verwanten. Reis door de wereld van de moderne architectuur”, Bernard Hulsman; uitg. Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2017; ISBN 9789046817612; 384 blz.; € 29,99.