Volgens diverse Britse media troffen de onderzoekers Geoffrey Smith en Brent Landau de papyrusfragmenten aan in de zogeheten Oxyrhynchus-collectie in Oxford, een verzameling van 200.000 fragmenten die een eeuw geleden op een Egyptische stortplaats werden gevonden.

„We kozen dit fragment omdat we woorden zagen als ”discipelen” en ”Golgoume”, wat misschien Golgotha betekent”, vertelt Smith. „Omdat we de tekst vergeleken met bekende Griekse teksten, vonden we aanvankelijk niks. Maar toen we er Koptische teksten bijpakten, was het meteen raak.”

In de tekst spreekt Jezus met Zijn broer Jakobus over Zijn lijden en leer. Ook vertelt Hij dat Jakobus later hetzelfde lot zal wachten.

Tot nu toe was de tekst alleen bekend in twee Koptische vertalingen. Een daarvan was bewaard in de beroemde Nag Hammadi-geschriften, een verzameling vroegchristelijke teksten.

„In de vroege tijd hadden gemeenten hun eigen Evangelie”, aldus onderzoeker Jacob Slavenburg tegenover de NOS. „Er zijn er een kleine honderd, waarvan er maar vier in de Bijbel belandden. In de vierde eeuw, als het christendom een staatsgodsdienst wordt, ontstaat een vastomlijnde leer. Dergelijke teksten zijn ontstaan in gemeenschappen met de gnostische traditie in plaats van de orthodoxe. Daarom werden ze verketterd.”

Prof. dr. P. H. R. van Houwelingen, hoogleraar Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Kampen, vindt het „verbazingwekkend” hoe mensen die de historische betrouwbaarheid van de canonieke evangeliën in twijfel trekken, ook „onkritisch omgaan met allerlei obscure geschriften” uit het vroege christendom. „De pers pakt dat gretig op. Deze Openbaring van Jakobus is geen evangelie, zoals Slavenburg suggereert. Dat iedere gemeente haar eigen evangelie had is pure speculatie.”

Volgens prof. Van Houwelingen is de Openbaring van Jakobus niet verloren gegaan. „Men heeft alleen een Grieks fragment uit de zesde eeuw teruggevonden. De Koptische versie is nota bene nog een of twee eeuwen ouder. Het gaat om een tekst waarin Jezus geheime kennis –”gnosis”– openbaart aan Zijn broer Jakobus, de leider van de gemeente in Jeruzalem. Zo wordt een fictieve verbinding gemaakt tussen opvattingen uit de latere gnostiek en het Joodse christendom uit de eerste eeuw.”

Natuurlijk waren er in de christelijke kerk meer geschriften in omloop dan de 27 die in het Nieuwe Testament staan, zegt de hoogleraar. „Niet al die geschriften waren ketters van inhoud. Maar dat ze niet werden opgenomen in de canon komt mede doordat ze slechts bij een deel van de kerk gebruikt werden en daarom niet vaak overgeschreven zijn, in tegenstelling tot de 27 boeken van het Nieuwe Testament. Van een verloren Bijbelboek is dan ook geen sprake.”