Dat ‘slechts’ zwarte medemensen slaaf werden, is een hardnekkig misverstand. Eveneens de idee dat alleen blanken dat moet worden aangerekend. Wie benamen die stumpers hun vrijheid? Dat was een gezamenlijke project van zwart en wit. Zonder leveranties van de inheemse bevolking was er weinig van terechtgekomen. Noord-Afrikanen, Turken en Arabieren beheersten lang de markten en verkochten ook westerlingen. Meer dan 1 miljoen, onder wie zeker 10.000 Nederlanders.

Wie de slavernijgeschiedenis in beeld wil brengen moet diep graven en vooral de Vikingen niet vergeten met hun voorkeur voor Oost-Europeanen – de Slaven! Ook de ‘beschaafde’ Romeinen konden er wat van met zo’n 60 miljoen (!) lijfeigenen in Paulus’ dagen. Dat Nederlanders zich eeuwen later ook met mensenhandel inlieten, is waar. Minstens een half miljoen Afrikanen werden onder erbarmelijke omstandigheden verscheept naar slavenmarkten aan de overzijde van de oceaan. Ook Aziaten waren handelswaar. Er klonk in Nederland weliswaar protest, maar de stem van koopman en mammon wonnen het van die van de dominee. Hoe strijdig ook met Mozes’ wetgeving, die tendeerde naar afschaffing van het instituut slavernij, gebeurde dat alles.

Achteruitkijkspiegels zijn zinvol, maar gevaarlijk als ze onze blik bevriezen en ons doen starogen op een fragment van een complexe geschiedenis, die ook nog eens doorloopt. Hoeveel slaven maakte de industriële revolutie niet? En onder welke mensonterende omstandigheden werkten en woonden land- en veenarbeiders tot ver in de twintigste eeuw? En hoe zit het met de goedkope kledingketens van nu? Of met de bouw van het olympisch stadion in Qatar? Vandaag de dag staan er migranten in Libië op slavenveilingen en worden er wapens geleverd aan enge landen. Het is te gemakkelijk om de geschiedenis langs de morele maatstaven van 2017 te leggen. Dan blijven er alleen slachtoffers en schijnheiligen over, allen met schone handen, althans, dat denken we. Wat zal de geschiedenis nog eens over ons onthullen?