Eigenlijk was het twee jaar te vroeg. Weliswaar werd in 1517 de eerste steen gelegd, pas in 1519 werd het dak bedekt en kon het nieuwe kerkgebouw in gebruik worden genomen. Niettemin waren er in oktober allerlei activiteiten rondom ”500 jaar kerkje op de heuvel”. „Daarmee konden we mooi aansluiten bij 500 jaar Reformatie, vandaar dat we er nu al aandacht aan hebben gegeven”, zegt scriba Bernard van Beek.

Protestants was de kerk aanvankelijk niet. Ze werd als rooms-katholiek godshuis gebouwd in laatgotische stijl, met het koor gericht naar het oosten. Opdrachtgever was jonker Frederick van Voorst, heer te Doorwerth. Het kerkgebouw behoorde toe aan de heerlijkheid Doorwerth. Dat verklaart waarom het pas rond 1650, een halve eeuw later dan de meeste kerken in de regio, een protestants interieur kreeg. De heren van Doorwerth bleven aanvankelijk het rooms-katholieke geloof aanhangen. Hervormden in Heelsum en omgeving kregen pastorale zorg vanuit Renkum.

In de protestantse eredienst staat de prediking centraal. De preekstoel die daarom in 1658 in het kerkje werd geplaatst –afkomstig van de lutherse gemeente in Arnhem– is nog altijd in gebruik. In 1861 kreeg de kerk een orgel.

In de negentiende eeuw veranderde er meer. In 1859 kwam er aan de zuidzijde van de kerk een dwarsbeuk bij, in opdracht van Johanna Henriëtte Gabriëlle van Schuylenburg, de douairière (weduwe) van Jacob Adriaen Prosper baron van Brakell.

Na het overlijden in 1918 van Philippe Fréderic Antoine Jacques baron van Brakell, die ook burgemeester van Doorwerth was, wilden de erven de kerk afstaan. De nieuwe eigenaar werd de vereniging Hendrick de Keyser, die veel monumenten restaureert en onderhoudt. In 1951 droeg ze het gebouw over aan de hervormde gemeente.

Bij de Slag om Arnhem in 1944 liep de kerk aanzienlijke schade op. Een ingrijpende restauratie was noodzakelijk. Het orgel ging helemaal verloren. Het instrument dat ervoor in de plaats kwam is slechts enkele decennia bespeeld. In 2004 werd een gerestaureerd orgel uit 1864 in gebruik genomen dat Dirk van Rossum uit Bodegraven had gebouwd voor de hervormde kerk in Abcoude.

Opvallend zijn de gebrandschilderde ramen. De eerste vier kreeg de kerkvoogdij van de gemeenteleden aangeboden in 1976, toen werd gevierd dat de hervormde gemeente een halve eeuw zelfstandig was. Vóór 1926 vielen de hervormden in Heelsum en Doorwerth onder Renkum. Overigens gingen de hervormden in Doorwerth in 1995 zelfstandig verder, met uitzondering van de wijk Kievitsdel, die bij Heelsum bleef horen.

De vier vensters, ontworpen door luthers predikant en glazenier ds. P. H. G. G. Kok, hebben het Woord, de doop, het avondmaal en Pinksteren als thema. Na een legaat kwamen er in 1993 twee ramen bij, waarin glazenier Jan Kooijman de zending uitbeeldde. In 2004 werden nog twee ramen geschonken, vervaardigd door glazenier Peggy Hermans, met als thema ”Van donker naar licht”. Ze tonen de doortocht van het volk Israël door de Schelfzee en de reis door de woestijn naar het beloofde land Kanaän.

Afgelopen zomer is groot onderhoud gepleegd aan het interieur van de kerk. Zo is een deel van het stucwerk van de muren vernieuwd. De kerktoren, eigendom van de kerkelijke gemeente, kreeg in 2014 een nieuw uurwerk met wijzerplaten, bekostigd uit het verjaardagsfonds. ’s Zondags worden de kerkklokken nog handmatig geluid.

>>pkn-heelsum.nl

Verhuur voor trouw- en rouwdiensten

Het kerkje op de heuvel wordt geregeld gehuurd voor trouwdiensten en uitvaarten van mensen van buiten de hervormde gemeente. Gemiddeld zijn er op zondagochtend 80 tot 120 kerkgangers.

Elke tweede zondag van de maand is er van september tot en met april ’s avonds een zangdienst, die belangstellenden uit de omgeving trekt. In het kader van verdere samenwerking, mogelijk een fusie, wordt op de eerste zondag van de maand, afwisselend in een van de kerkgebouwen, een gezamenlijke dienst gehouden met hervormd Renkum en de gereformeerde kerk Renkum-Heelsum.

De hervormde gemeente telt 450 leden. Ze heeft samen met hervormd Renkum twee predikanten: ds. W. J. J. Koelewijn en ds. L. J. van Lingen. Scriba Van Beek typeert zijn gemeente als confessioneel.