De EO, die vijftig jaar bestaat, hield maandag een „inspiratie-event” over het thema ”Verlegen met verschil”. „We herdenken dat de Reformatie 500 jaar geleden begon”, zei directeur Arjan Lock. „We vieren een feest van genade, want er mag nooit iets tussen God en mens instaan. Maar de Reformatie heeft helaas ook veel verschillen gebracht. Daarom moeten we zoeken naar wat ons bindt.”

Is het erg dat er verschillen tussen protestanten bestaan? Ds. Harmen van Wijnen, bestuursvoorzitter van de Christelijke Hogeschool Ede (CHE), moest denken aan zijn tijd als directeur van de HGJB (Hervormd Gereformeerde Jeugdbond). „Ik ging kerkenraden langs om duidelijk te maken dat we met onze verbondsopvatting niet de lijn van dr. Woelderink volgden, maar die van de oude en jonge ds. Kievit. Geen onbelangrijk onderwerp, maar wat dat betreft bestond er een kloof tussen de theologische vragen en de dingen die jongeren bezighielden.”

Het gaat er volgens ds. Van Wijnen om dat christenen onderscheid maken tussen „theologische discussies, die soms nodig zijn, en de praktijk. Dat is de enige manier om met elkaar verantwoordelijkheid te nemen voor de samenleving.”

Ds. Rebecca Onderstal is predikant van de protestantse gemeente in Houten en pionier voor „zinzoekers” in Wijk bij Duurstede. Ze verkeert „op de grens van kerk en wereld. Als je in een café cappuccino of muntthee zit te drinken, kun je zomaar de vraag krijgen: „Wie is Jezus?” Wat ik heb geleerd, is dat je verschillen moet benoemen. Spreek niet over „wij” en „zij”, want dan sluit je mensen uit.”

Verschillen zijn volgens haar juist vruchtbaar. „Dan ontstaan de scherpste vragen. En dan moet je formuleren Wie Jezus voor jou is.”

Als directeur van stichting Tot Heil des Volks werkt ds. Gert Hutten onder daklozen, prostituees en verslaafden. „Wie zich inzet voor mensen aan de randen van de samenleving merkt veel verbondenheid met andere christenen.”

Het gaat erom dat Jezus zichtbaar wordt, aldus ds. Hutten. „We moeten ons meer focussen op de absolute kern van het christelijk geloof, en dat is Jezus. De rest is vuilnis.”

Hij gelooft niet in antithese en wereldmijding. „We zijn christenen in en voor deze wereld. Ik geloof in de kracht van diversiteit. Ik preek daarom overal, van rooms-katholieke kerken tot evangelische gemeenten. We kunnen ons de luxe niet permitteren om over verschillen te blijven praten. We leven in een wereld die wacht op barmhartigheid, gerechtigheid en het Evangelie. De hele kerk is nodig om het hele Evangelie van de totale Jezus aan heel de wereld te verkondigen.”

Andries Knevel werkt al veertig jaar bij de EO. Hoe ging hij met de verschillen bij de omroep om? „Over heel veel onderwerpen waren we het onderling niet eens. Over de vrije wil bijvoorbeeld, of over het duizendjarig rijk en de gaven van de Geest. Maar de gesprekken verliepen altijd in goede sfeer. Waarom? Het antwoord ligt in een regel uit een lied: „Een in het geloof der Schriften, een in het verzoenend bloed.” Dán kun je omgaan met verschillen.’

Volgens Knevel kunnen christenen eenheid vinden in de Geloofsbelijdenis van Nicea, „toespitst op het leven, sterven en opstanding van Christus.”

De EO deed onderzoek naar geloofsbeleving onder protestanten tussen de 25 en 45 jaar. De eerste resultaten van de studie ”Verschillend verbonden. Nieuwe protestanten in beeld” kwamen begin deze maand al naar buiten.

Uit het onderzoek blijkt verder dat van alle Nederlanders in deze leeftijdsgroep, 22 procent zich tot het protestantisme rekent. De onderzoekers maken onderscheid tussen vier typen protestanten. Bijna een kwart heeft een „klassieke Bijbelopvatting”: voor hen is de Bijbel het letterlijke woord van God. Ze gaan het meest naar de kerk en houden vast aan hun geloof, „ook als wetenschappelijke inzichten er haaks op staan.”

Bijna een derde van de protestanten neemt de Bijbel niet letterlijk. Ze hebben volgens de onderzoekers een „geopenbaarde Bijbelopvatting.” Deze protestanten beschouwen de Schrift als „geïnspireerd.” Deze protestanten lijken volgens de onderzoekers in veel andere opzichten op de „klassieke” groep, maar ze zijn „veel minder absoluut in hun oordeel over de seculiere samenleving en accepteren makkelijker andere culturen.” Voor een op de drie mensen in deze groep zegt het „instituut kerk” niet meer zo veel.

De groep protestanten die de Bijbel als „richtinggevend” beschouwt, is het kleinst: dertien procent. Ze vinden de Bijbel gezaghebbend en waardevol, maar geloven grotendeels niet dat de verhalen werkelijk gebeurd zijn. Ze gaan niet zo vaak naar de kerk en beleven hun geloof vooral privé. Een meerderheid noemt zich wel religieus en deze groep hecht eraan dat „het verhaal van Jezus” verteld wordt.

De protestanten die het verst verwijderd zijn van de „klassieke” opvatting (20 procent), beschouwen de Bijbel vooral vanuit cultuurhistorisch perspectief. Net iets meer dan helft van hen gelooft in een leven na de dood. Deze protestanten staan het meest open voor wat andere religies hen kunnen leren, maar ook zij noemen het belangrijk dat het ‘verhaal van Jezus’ verteld blijft worden.

Uit het onderzoek blijkt verder dat protestanten tussen de 25 en 45 jaar oud iets conservatiever zijn ingesteld dan hun leeftijdsgenoten. Zo beschouwt 55 procent van de protestanten het huwelijk als hoeksteen van de samenleving, terwijl maar negentien procent van de niet-protestanten er zo over denkt.

De meningen tussen protestanten en niet-protestanten lopen vooral uiteen op de onderwerpen abortus, euthanasie, het homohuwelijk en de koopzondag Ongeveer de helft van de protestanten ziet de islam als een bedreiging van de Nederlandse identiteit

De Amsterdamse religieonderzoeker dr. Miranda Klaver zei maandag in een reactie dat het haar opvalt dat de visie op de vrouw in het ambt binnen de vier categorieën „niet heel veel van elkaar afwijkt. Misschien betekent dit dat vrouwelijke ambtsdragers over twintig jaar geen issue meer zijn. De visie daarop is echt aan het kantelen.”

Het onderzoek geeft volgens dr. Klaver onvoldoende antwoord op de vraag hoe het lezen van de Bijbel het leven van protestanten beïnvloedt. Ds. Van Wijnen: „Inderdaad, de visie op Bijbel is iets anders dan Bijbelgebruik. Hoe gezaghebbend is die in de praktijk?”

Hoe zit het bijvoorbeeld met de visie van deze groep protestanten op God en Jezus Christus? Volgens de onderzoekers is het opvallend dat „een heel grote groep” daar min of meer hetzelfde over denkt. Zo gelooft 72 procent van de protestanten dat Jezus na drie dagen uit de dood is opgestaan.

Onder leiding van EO-presentator Tijs van den Brink praten Lock, ds. Karin van den Broeke (synodepreses Protestantse Kerk in Nederland) en Gert-Jan Segers (fractieleider ChristenUnie) over de verschillen tussen protestanten. Zitten er een grens aan die verschillen?

Wat ds. Van den Broeke betreft niet. „Het mooie van het protestantisme is dat we niet oordelen over een ander. Dat oordeel is aan God. We maken deel uit van het lichaam van Christus en daarin moeten we het gesprek aangaan.”

Ook bij de ChristenUnie staat in principe de deur voor iedereen open. „Mensen moeten zelf aangeven of ze erbij willen horen. En dan zullen we verder praten over onze grondslag. Als je niets met Jezus hebt, zal het binnen de ChristenUnie ongemakkelijk worden.”

Lock: „Iedereen is welkom bij de EO. Er zijn 400.000 mensen lid, en die checken we niet op leer en leven. Maar wie bij de EO wil werken, moet wel geloven dat Jezus Christus relevant is voor je leven en de samenleving. Dan vragen we wel naar iemands persoonlijk geloof en relatie met Jezus.”

Zie ook:

Protestant doet vaker vrijwilligerswerk, Reformatorisch Dagblad (04-11-2017)