Haig Vosgueritchian (33) is een getalenteerde musicus, die in belangrijke kerken in Jeruzalem en Nazareth organist was voordat hij voor zijn studie naar de Verenigde Staten vertrok. Dr. Ton van Eck, titularis van de kathedrale basiliek Sint-Bavo in Haarlem, ontmoette de Palestijn in Jeruzalem, waar zijn dochter vluchtelingenwerk doet. Van Eck haalde Vosgueritchian naar Nederland.

Eind vorige maand en begin deze maand gaf de Palestijnse organist concerten in de kerk van Van Eck, in De Duif in Amsterdam en in de Abdijkerk in Heeswijk.

Tijdens het gesprek bij Van Eck thuis in Voorburg toont Vosgueritchian zich verguld met zijn trip naar Nederland. Op orgelgebied is het voor hem hier een paradijs. „Ik ben in Haarlem in de andere Sint-Bavokerk geweest. Het prachtige Müllerorgel kende ik van plaatjes op de kalender. Dat was een emotioneel moment. Minutenlang heb ik naar het indrukwekkende front staan kijken.” Veel moet hij nog ontdekken. Van Groningen als de orgeltuin van Europa heeft hij bijvoorbeeld nog niet gehoord.

De Palestijn verblijft sinds vorig jaar met zijn Italiaanse vrouw Gloria en dochter Caterina in de Verenigde Staten. In San Antonio (Texas) is hij een jaar lang actief als organist en koordirigent in de kerk en als docent aan de gerenommeerde muziekacademie in de Amerikaanse stad.

Spanningen

Haig Vosgueritchian werd in 1983 geboren in de Oude Stad van Jeruzalem. Zijn vader is een Armeniër, zijn moeder een Palestijnse. „Ik ben dus Armeens-Palestijns.” Het gezin woonde, binnen de islamitische wijk van de Oude Stad, in een Armeense enclave.

Muziek was al vroeg aanwezig in Haigs leven. „In mijn jeugd waren er veel problemen en spanningen in Jeruzalem. Denk aan de eerste intifada in 1987. Muziek zorgt in zo’n situatie voor ontspanning.” Vader Vosgueritchian speelde als hobby percussie en beide ouders hielden van klassieke muziek. In de Armeens-katholieke kerk waar het gezin zondags kerkte, stond een orgel.

Er waren voor de jonge Haig echter weinig mogelijkheden voor muziekles. Dat veranderde toen de Italiaanse pater Armando Pierucci naar het Heilige Land kwam. De musicus, docent aan het conservatorium van het Italiaanse Pesaro, kreeg in 1988 een benoeming als organist van de Heilig Grafkerk in Jeruzalem. Hij vond vervolgens dat er iets gedaan moest worden voor de kinderen in de Oude Stad. In 1995 startte Pierucci daarom met een muziekschool. „Het was eigenlijk geen school, maar één kamer, waar pater Armando pianoles en muziektheorie gaf. Hij begon met slechts een paar studenten.”

De vader van Haig hoorde ook van het initiatief van de pater, en stuurde zijn zoon in 1997 naar de muziekschool. „Toen waren er al zo’n veertig of vijftig leerlingen.”

Het initiatief sloeg dus aan, en algauw kwam Pierucci ruimte tekort. Toen hij de hulp inriep van de Custody of the Holy Land, een dienst van de franciscaner orde in Jeruzalem die de heilige plaatsen in Israël wil bewaken, kreeg de muziekschool onderdak in het franciscaner klooster. Inmiddels is de instelling uitgegroeid tot het Magnificat Institute en heeft het de status van een conservatorium. Het instituut, dat onder supervisie staat van het conservatorium in Vicenza (Italië), telt nu zo’n 200 leerlingen.

Harmonium

Vanaf zijn 14e kreeg Haig pianoles van Pierucci. Later stapte hij over op orgel. Al snel ging hij zondags in de parochie aan de slag, in de Sint-Lazaruskerk in Bethanië. „Op een oud harmonium”, herinnert hij zich. In 2001 kreeg hij een aanstelling in de Sint-Saviorskerk in Jeruzalem. „Een betaalde functie. Iets waar pater Armando voor geknokt heeft.” In 2004 werd Vosgueritchian de assistent van pater Armando Pierucci als organist van de beroemde Heilig Grafkerk.

Na drie jaar besloot de Palestijn zijn orgelstudie voort te zetten in Italië, aan het conservatorium van Vicenza. Hij spreekt van een belangrijke wending in zijn leven. „Een nieuwe cultuur, een andere manier van voelen. Vrijheid, geen angst en spanning, zoals in Jeruzalem.” Ook muzikaal ging er een wereld voor hem open. „De muziek in het Midden-Oosten is niet-westers. Maar ik studeerde orgel en speelde muziek van westerse componisten. Die muziek zit in Italië in de cultuur ingebakken. Daarom is het veel gemakkelijker om het daar te leren. Alsof je in Jeruzalem woont en Nederlands studeert, en dan ineens in Nederland zelf terechtkomt.”

Hij kreeg in Italië een brede opleiding; alle stijlen kwamen voorbij. Welke muziek hem het meest aanspreekt? „Oude muziek van Frescobaldi of Sweelinck. Die stijl komt heel dicht bij mijn eigen cultuur, omdat er veel improvisatievermogen en creativiteit gevraagd wordt. Daarnaast romantische muziek. Vooral Frans-romantische componisten als Widor, Franck en Vierne. Waarom? Misschien ben je als je altijd in een spanningsvolle situatie leeft extra kwetsbaar en gevoelig. In romantische muziek kun je je gevoelens de vrije loop laten.” En de Duitse romantiek? „Mendelssohn wel. Maar Reger niet. Die muziek is voor mij te dramatisch.” Lachend: „Ik kom uit een dramatische situatie, dan moet ik niet ook nog dat soort muziek gaan spelen.”

Pelgrims

Terug in Israël ging Vosgueritchian in 2010 in Nazareth aan de slag als cantor-organist van de Basiliek van de Aankondiging. In 2015 kwam hij als organist in dienst van de Custody of the Holy Land. In die functie moest hij spelen tijdens belangrijke vieringen in de Heilig Grafkerk en de Geboortekerk in Bethlehem, zoals in de Stille Week of met Kerst.

Hoe dat is, spelen tijdens diensten waar pelgrims vanuit de hele wereld op afkomen? „Heel emotioneel. Ik voel me zeer vereerd dat ik op die heilige plaatsen mag spelen. Ik ben op dat moment de ”local”, degene die de christenen van het Heilige Land vertegenwoordigt. Wij christenen in het Heilige Land worden wel de ”living stones” genoemd. Helaas wordt onze aanwezigheid steeds minder. Daarom voel ik de roeping om het beste wat ik heb te geven. Voor mij is dat de liturgische muziek. Zodat mensen ook door de muziek ervaren dat de plek waar ze zijn van groot belang is. Wij christenen moeten op die plaatsen present zijn. Om de traditie te bewaren.”

Concerten

Vosgueritchian bespeelt in Israël goede, vaak nieuwe orgels, zegt hij, gebouwd door Europese bouwers. Maar de orgelcultuur staat nog in de kinderschoenen. „Toen ik jong was, hoorde je de kerkorgels alleen tijdens de mis, om het koor te begeleiden. Concerten werden er eigenlijk niet gegeven.”

Inmiddels probeert de organist die cultuur te veranderen. Zo heeft hij het initiatief genomen voor een orgelfestival. „Toen ik in 2010 terugkwam uit Italië, wilde ik graag dat de mensen de Israëlische orgels en de westerse orgelmuziek zouden leren kennen.” Hij opperde het idee om een internationaal bekende organist uit te nodigen om een reeks concerten te geven: in Nazareth, in Bethlehem en in Jeruzalem.

Zo gebeurde in 2011. Ook Tel Aviv werd bij de serie betrokken: in een franciscaanse kerk in de kuststad werd een middeleeuws Italiaans orgel neergezet. Zo kwam er een heus festival. „De bezoekers waren enthousiast.” Sindsdien is er elk jaar een orgelfestival georganiseerd.

Hoge kwaliteit

Vosgueritchian wil de muziek in zijn land graag naar een nóg hoger niveau tillen. „Al die beroemde kerken waar jaarlijks zo veel toeristen en pelgrims komen: daar moet de muziek van een hoge kwaliteit zijn.”

Daar wil hij zich voor inzetten. „Mijn droom is: het opzetten van een koorschool én een orgelschool. Zodat op al die heilige plaatsen tijdens de liturgie en bij grote ceremonies een goed koor en een goede organist kunnen optreden.” Niet dat er nu nergens kwaliteit geleverd wordt. „Maar het is nog niet genoeg. De Heilig Grafkerk in Jeruzalem, de Geboortekerk in Bethlehem, de Basiliek van de Aankondiging in Nazareth: dat zijn niet alleen voor christenen maar voor iedereen belangrijke plaatsen. Wie ook maar zo’n kerk binnenstapt om te bidden, moet een goede viering met goede muziek aangeboden krijgen. Dat is heel belangrijk.”

Momenteel geniet hij van zijn verblijf in Texas. Hij ziet de internationale ervaring die hij daar opdoet als dirigent en organist als een verrijking van zijn loopbaan. De kans dat hij in Texas blijft hangen, is echter nihil. „Ik hoop terug te keren, en waarschijnlijk weer aan de slag te gaan in de Heilig Grafkerk. Ik wil mijn land dienen.”