Drie Friese historische kerken zijn dit jaar overgegaan naar de stichting Alde Fryske Tsjerken (Oude Friese Kerken); die van Koarnjum, Jelsum en Zurich. De kerk van Jelsum is de oudste van de drie.

Er is nauwelijks een gro-ter contrast denkbaar. Aan de rechterkant van de weg stijgen de F-16’s van de Vliegbasis Leeuwarden met een enorm geraas op. Aan de linkerkant van de weg staat de Sint-Genovevakerk stil op een terp.

Het opvallendst aan de kerk is de zadeldaktoren met de vele muurankers en de wijzerplaat met maar één wijzer. Dat de Genovevakerk oud is, is al zichtbaar aan de buitengevel, waarvan een groot gedeelte van het oorspronkelijke tufsteen nog intact is. Aan de noordkant is de muur nog voor een groot deel origineel twaalfde-eeuws. De veranderingen in de loop van de tijd hebben het gebouw geen goed gedaan. Waar deuren en ramen moesten worden weggewerkt, zijn andere, veel kleinere bakstenen gebruikt.

Kerkhof

Het kerkhof rond de kerk is nog in gebruik en telt tal van recent gebruikte graven. „De kerk is overgegaan in handen van de stichting Alde Fryske Tsjerken, het kerkhof is, samen met de kerkhoven van Britsum en Koarnjum, overgenomen door een nieuwe dorpsstichting”, vertelt Ytzen Tamminga, tot voor kort voorzitter van het college van kerkrentmeesters van de hervormde gemeente Britsum-Cornjum-Jelsum.

Het sobere interieur van de kerk heeft zowel oude als nieuwe elementen. Oud is het houten, blauwgroen geschilderde gewelf met bovenaan een aantal in wit-rood-goud geschilderde rozetten. Ze bevatten afbeeldingen die op Christus betrekking hebben: het kruis, het hart, doorboorde handen, een doornenkroon.

Ook oud zijn de graven in het gangpad. Een ervan is van de bekende predikant Balthasar Bekker (1634-1698). Hij werd bekend als bestrijder van het bijgeloof, in het bijzonder door het schrijven van het boek ”De betoverde wereld”. Hierin rekende hij niet alleen af met tovenarij, maar zelfs met het bestaan van de duivel. Het boek werd een bestseller, maar werd ook fel bestreden. In 1692 werd Bekker afgezet als predikant van Amsterdam. Daarna vestigde hij zich in Jelsum bij zijn zoon op de Hinnemastate. Hij ligt begraven in het familiegraf van zijn tweede vrouw Froukje.

Kansel en orgel

Iets minder oud zijn de preekstoel, die dateert uit 1703, en het Van Damorgel, dat in 1834 werd gebouwd. De banken zijn grotendeels nieuw, al zijn er nog wel restanten van oude banken en van de herenbanken, die bestemd waren voor de deftige dames en heren van de Dekemastate.

De doopvont is een mooi geelkoperen exemplaar. „Helaas wordt die al jaren niet meer gebruikt”, zegt Tamminga. „Het is een grote zorg dat er geen kinderen meer gedoopt worden. De gemiddelde leeftijd van de gemeenteleden ligt rond de 65 jaar. De laatste jaren hebben nog wel enkele leden geloofsbelijdenis afgelegd, maar zij zijn naar elders vertrokken.”

Tamminga vertelt dat de hervormde gemeenten van Britsum, Jelsum en Cornjum in 1978 gefuseerd zijn en dat pas in april van dit jaar een fusie met de gereformeerden in deze dorpen tot stand kwam. „Dat kostte wel de nodige moeite. Gereformeerden en hervormden hebben immers een eigen cultuur. We zijn blij dat het er toch van gekomen is. We zaten op zondag met niet meer dan twintig mensen in de kerk. Nu zijn dat er vijftig, soms zeventig.”

De kerkgebouwen in de drie dorpen worden om de beurt gebruikt. Het betekent dat er in de kerk van Jelsum zo’n zeventien diensten per jaar zijn. Ds. M. Hulzebos, predikant van de gemeente, schreef hierover in het kerkblad: „Laten we gezamenlijk ”kerkzijn” en gezamenlijk alle vier kerken weten te vinden. We zien het als een rijkdom om in alle drie dorpen de kerkgebouwen te kunnen gebruiken voor de eredienst.”