Theologenblog (Arnold Huijgen): Wat theologischer nadenken over PVV en islam
Het vuurtje werd door Trouw wel flink opgestookt, maar ze stonden dan toch maar tegenover elkaar. Aan de ene kant PKN-scriba René de Reuver, die vond dat de Tien Geboden en de Koran toch eigenlijk wel dicht bij elkaar stonden. Aan de andere kant Willem-Maarten Dekker en Henk-Jan Prosman, beiden gepromoveerd theoloog en predikant binnen de PKN. Zij vinden de PKN te naïef over de islam, de positie van de kerk te onkritisch links en de zorgen van de PVV-stemmer legitiem. De hedendaagse theologie loopt volgens hen te makkelijk achter trends aan en doet te weinig recht aan een legitiem verlangen naar eigenheid en nationalisme. We moeten wat minder rationeel in het leven staan en meer leven met de onderbuik. Trouw kwam dus al snel op de vraag of het Evangelie links of rechts is.
Nu gun ik iedereen zijn politieke overtuiging (zelf heb ik er ook wel eens een), maar het valt me van de genoemde theologen tegen dat hun standpuntbepalingen theologisch zo oppervlakkig zijn. Neem bijvoorbeeld die Tien Geboden waar De Reuver naar verwijst. Als je die ziet als algemene ethische normen van lief zijn voor elkaar, hebben ze inderdaad raakvlakken met andere ethische richtlijnen. Maar die Tien Geboden beginnen toch echt met „Ik ben de HEERE uw God, Die u uit Egypte bevrijd heb”. Wat er volgt, staat dus in het kader van Gods bevrijdend handelen aan Israël; het is de wet van de vrijheid. Israël, bevrijding, Evangelie: dat is mogelijk heel wat minder gemakkelijk te verbinden aan hedendaagse islamitische overtuigingen dan wat algemene waarheden, maar het is wel waar het theologisch om gaat.
En wat die verontruste burger betreft, die een aantal serieus te nemen zorgen heeft, die zijn eigenheid dreigt kwijt te raken en leeft vanuit de onderbuik, aan hem heeft het Evangelie ook wel wat te vragen. In het Evangelie lees ik dat we ontvangers zijn van wat we niet verdienen. Waar we menen bezitters te zijn, worden we defensief en bang. Zou het gevoel van ergens recht op hebben ons niet in de weg zitten? Wie trekt de grens tussen een verlangen naar eigenheid en het nihilisme van puur stemmen vanuit je eigen belang, het ‘blijf van mijn poen af’ van 50Plus? Wie hoort er bij ons en wie hoort er niet bij?
Jezus heeft zich al beziggehouden met de vraag hoe wijd je de cirkel van liefde moest trekken, toen iemand hem vroeg of hij dan de hele wereld maar welkom moest heten. Je moet toch ergens een grens trekken en kunnen vaststellen of iemand je naaste is of niet. Jezus draaide het om: wees zelf een naaste. Aan wie verbind jij je en over wie ontferm jij je? Opvallend genoeg gebruikt Jezus daarbij een voorbeeld dat de grenzen van volk en godsdienst overschrijdt, de befaamde barmhartige Samaritaan. Is het links om naar de barmhartige Samaritaan te verwijzen? Je zou het ook conservatief kunnen noemen, want de zorg voor allen, de ziekenhuizen, het vrijwilligerswerk en de vanzelfsprekende mantelzorg waar velen naar terug verlangen, komen er uit voort.
Het lijkt mij van belang bij elke politieke stellingname het Evangelie allereerst tegen jezelf in te lezen en jezelf onder kritiek te stellen. Juist theologen hebben daarin een verantwoordelijkheid, anders blijft alleen het nihilistische verhaal van concurrerende belangen over. Als theologen dat ook weer niet zo ingewikkelde verhaal al niet meer vertellen, zullen ze spoedig niets meer te vertellen hebben.
Prof. dr. A. Huijgen is hoogleraar systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Hij schrijft dit blog als lid van de onderzoeksgroep BEST.
