Voor de meeste kerken in ons land is Kerst voorbij. Voor veel Syrische christenen, ook in ons land, komt het nog (volgens de oude Juliaanse kalender op 7 januari). Oosters-orthodoxe kerken leggen sowieso in hun viering van de komst van Christus meer nadruk op de verschijning en de doop van Jezus, feesten die ook nog komen, met als laatste hoogtepunt zijn ”presentatie in de tempel” (veertig dagen na Kerst). Wat kan dit ons te zeggen hebben?

Voor veel mensen zal het een verrassing zijn om te zien wat er bij die zogeheten ”presentatie” van Jezus in de tempel gebeurt. Vaak wordt deze opgevat als een tafereel dat destijds vaker te zien was bij de reiniging of bij de lossing van een kind in de tempel. Zo kennen we de ”presentatie” in de christelijke kunst: het Kind wordt aan God ”voorgesteld”.

Maar opmerkelijk genoeg wordt iets dergelijks in geen enkele Joodse bron uit die tijd nader beschreven. Integendeel, zo’n voorstelling is totaal onbekend. Lukas doet dus heel iets anders dan verwijzen naar een bekend gebeuren met Joodse jongetjes in de tempel.

Dat blijkt dan ook uit het werkwoord dat hij in Lukas 2 vers 22 gebruikt. Zijn ouders ”plaatsen” het Kind Jezus ”voor de Heere”. Met die uitdrukking wordt in het Oude Testament meestal de dienst van Levieten omschreven, die ”staan voor de Heere”. Dat slaat op hun priesterdienst. En dat beseften alle Joodse ouders bij de geboorte van hun eerste kind. Eigenlijk moesten ze dat kind aan God teruggeven, zoals staat in Exodus 13 vers 2: alle eerstgeborenen zijn heilig voor de Heere. Maar omdat de stam Levi ”voor God stond”, konden ouders hun eerste kind ”loskopen”. Deze loskoping was mogelijk omdat de Levieten wél aan God gegeven waren (vgl. Numeri 3:11-13).

Dat verklaart waarom Lukas naar Exodus 13 verwijst, als Jozef en Maria in de tempel komen om het kind Jezus ”voor de Heere te stellen”. Zij betalen geen prijs om hun kind los te kopen. Nee, zij vervullen rechtstreeks de bedoeling van Exodus 13. Jezus wordt hier in rechtstreekse zin in de priesterdienst aangesteld. Hij gaat ”vóór de Here staan” (= als priester dienen), niet alleen om ouders de kans te geven hun oudste jongens los te kopen. Hij gaat zelfs nog vóór de Levieten voor God staan, om ook voor hún onheiligheid de prijs te betalen. Terwijl Hij geen afstammeling van Aäron is, wordt Hij als priester geïnstalleerd, uiteindelijk om héél Zijn volk te kunnen loskopen.

Dat maakt dit tot een volstrekt unieke gebeurtenis. Zijn ouders plaatsen het kind Jezus midden in de werkelijkheid waarvoor Hij gekomen is. Al direct na Zijn geboorte wordt Zijn missie duidelijk. Voor al die mensen die Hem niet staan op te wachten in de tempel, Zijn hele volk, gaat Hij Zichzelf ”vóór de Heere stellen”.

Het is goed om met veel oosters-orthodoxe christenen –op tal van plaatsen midden in vervolging– de aandacht te richten op wat het kind Jezus komt doen, meer dan op het tafereel van zijn geboorte. Dat verbindt Kerst ook veel directer met al het andere waar de krant vol van is in deze eerste week van 2017.

Dr. M. C. Mulder is universitair hoofddocent Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.