Traditioneel is de liturgie in de kleinere protestantse kerken in Schotland soberder dan in de Nederlandse evenknieën. Zo wordt er in de Free Presbyterian Church of Scotland en de Free Church of Scotland (Continuing) gezongen zonder begeleiding van een orgel of andere muziekinstrumenten. Het kerkelijk jaar wordt niet of nauwelijks gehanteerd. Pasen, Pinksteren en Kerst kunnen zo bijna onopgemerkt voorbijgaan.

Er is echter sprake van een kentering, stelt dr. Eglinton. Oorspronkelijk liet zelfs de grote volkskerk, de Church of Scotland, zich niet in met het kerstfeest of met muziekinstrumenten in de kerk. In ruim een eeuw tijd veranderde dat compleet. In 2010 besloot ook de Free Church ruimte te bieden aan die ontwikkeling. En passant werd ook het zingen van gezangen, naast psalmen, toegestaan.

In tegenstelling tot Nederland duurt kerstfeest in Schotland –en in de meeste andere landen– één dag: alleen 25 december. „In de dorpen, vooral op de eilanden, hoor je tijdens de erediensten nog steeds heel weinig over Kerst”, zegt dr. Eglinton. „Daar worden vaak ook alleen nog psalmen gezongen in de kerk. Toch zijn er buiten de kerk om ook kerstvieringen. Veel meer dan vroeger. Mensen zingen dan geen kerstliederen op zondag, maar wel op vrijdagavond. Bijna iedereen viert thuis Kerst, inclusief kerstboom, cadeaus en kalkoen.”

In de steden in Schotland zijn speciale kerstdiensten meer gemeengoed, legt de predikant uit. „Die hebben vooral als doel dat christenen hun ongelovige buren en vrienden meebrengen. Daarnaast worden in de erediensten in december kerstliederen gezongen en gaan de preken over de geboorte van Christus.”

Binnen het Schotse protestantisme zijn het vooral de Free Presbyterian Church of Scotland en de Free Church (Continuing) die de bezwaren tegen het vieren van Kerst handhaven. Desondanks komen gezinnen uit deze kerken in de weken voor het kerstfeest in aanraking met de seculiere invulling ervan. „Overal gaan kinderen naar openbare scholen. Daar leren ze kerstliederen en komt de kerstman op bezoek.”

Dr. Eglinton woonde van 2010 tot en met 2013 met zijn gezin in Nederland, waar hij onderzoeker was aan de Theologische Universiteit Kampen van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. „Wij waren wel gewend aan kerstdiensten. Maar Kerst in Nederland was toch behoorlijk anders, waarschijnlijk vooral omdat begin december eerst nog het sinterklaasfeest wordt gevierd. Aan het begin van de maand gaat het zodoende om iets leuks voor de kinderen, terwijl aan het einde van de maand de menswording van Christus centraal staat. Daartussen zit advent. Dat vonden wij opbouwender dan de Britse Kerst, waar Santa Claus overal zichtbaar is. Als christelijke ouders vinden wij het lastig om onze kinderen te leren dat het met Kerst om de geboorte van Jezus gaat, en niet echt om het feit dat ze cadeautjes krijgen. Dat kun je in Nederland toch wat makkelijker overdragen dan in Schotland.”