In veel opzichten lijkt Zuid-Afrika inderdaad een paradijselijke omgeving. De apartheid is voorgoed verleden tijd. Het land heeft een democratisch gekozen regering. Een praktisch en veelzeggend punt: dit is het enige Afrikaanse land waar je probleemloos water uit de kraan kunt drinken. Het land is rijk aan grondstoffen, de dagen zijn zonovergoten, en de mensen lijken ongeacht hun leefsituatie gemiddeld wat vrolijker in het leven te staan dan andere wereldburgers. ‘Last but not least’: met al die wildparken is het alsof je in een grote natuurencyclopedie rondwandelt, zoals iemand reageerde.

Maar er vallen donkere schaduwen over dit paradijs. De huidige president wordt achtervolgd door corruptieschandalen en lijkt zich van niemand iets aan te trekken. Daardoor komt de rechtsstaat in gevaar. Veel mensen zijn diep teleurgesteld in het huidige leiderschap. „Oh my country, my country”, verzuchtte een politieagent in Pretoria die de orde moest handhaven bij de zoveelste demonstratie tegen de regering, „but what can you do”?

Ook de zonneschijn heeft een schaduwkant: watertekort. Een boer in Bloemfontein heeft zijn veestapel moeten inkrimpen omdat er bijna niets te begrazen valt – het heeft er al drie jaar niet geregend. Als het zo doorgaat, ziet hij zich genoodzaakt ook z’n laatste tien koeien weg te doen.

Een ander probleem is de veiligheid. In een stad als Pretoria kunnen rijke mensen een huis met een grote tuin kopen of huren, maar omgeven door hekken en traliewerk ter bescherming tegen criminaliteit. Bij berovingen wordt soms grof geweld gebruikt. Tegelijkertijd zijn er nog steeds townships waar niet eens stromend water beschikbaar is en waar jongeren niets te doen hebben. Zo’n uitzichtloos bestaan leidt tot alcohol– en drugsgebruik met crimineel gedrag tot gevolg.

De apartheid mag dan verleden tijd zijn, het trauma ervan is nog niet verwerkt. Het door Nelson Mandela ingezette proces van vergeving en verzoening stagneert. De dagelijkse realiteit is nauwelijks veranderd. Zwart en blank leven nog te vaak langs elkaar heen. In reactie op de jarenlange blanke onderdrukking is nu zelfs sprake van omgekeerde discriminatie. Vanwege voorkeursbeleid vanuit de overheid is het bijvoorbeeld aan universiteiten vrijwel onmogelijk een blanke in een vacature te benoemen. Dat brengt risico’s met zich mee. Als huidskleur per definitie zwaarder weegt dan geschiktheid, komt het niveau van theologiebeoefening gemakkelijk onder druk te staan.

Nee, wij hebben in Zuid-Afrika niet het verloren paradijs teruggevonden. De problematiek van het land is complex. De lang achtergestelde niet-blanke meerderheid worstelt ermee haar verantwoordelijkheid te nemen om oplossingen te zoeken, terwijl de blanke minderheid nog niet gewend is meer een rol op de achtergrond te spelen.

Al met al is de Hof van Eden ook hier ver te zoeken, al kom je die naam in deze omgeving regelmatig tegen. Daarom blijft het verlangen naar de nieuwe wereld die in de Bijbel is beloofd, een paradijselijke omgeving met water in overvloed, waar niemand wordt gediscrimineerd, waar het kwaad is uitgebannen en waar gerechtigheid woont. We zullen het hogerop moeten zoeken. Intussen vertrekken mijn vrouw en ik toch maar uit Paradise Found, om onze reis te vervolgen.

De auteur is hoogleraar Nieuwe Testament. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.