Dr. Van Kampen is nieuwtestamenticus en docent aan de Universiteit Utrecht. Hij heeft een lijvig boekwerk geschreven waarin hij het evangelie naar de beschrijving van Johannes uitlegt. Hij wil laten zien dat Johannes nadrukkelijk aangeeft dat Jezus uit Nazareth God Zelf is. Daarmee keert hij zich als nieuwtestamenticus tegen de vele critici die stellen dat in de eerste christengemeenten de aardse Jezus is vergoddelijkt.

In zijn boek stelt dr. Van Kampen dat uit het evangelie van Johannes blijkt dat Jezus vanaf het begin van Zijn optreden geleerd heeft dat Hij de Zoon van God is. De latere gemeente heeft Jezus niet vergoddelijkt, maar heeft de boodschap van de apostelen geloofd dat Jezus de waarachtige God en het eeuwige leven is.

Dr. Van Kampen heeft zijn grote kennis van de Griekse bijbeltaal aangewend om te laten zien wat Jezus nu precies van Zichzelf heeft gezegd. Het doel van de evangeliebeschrijving van Johannes komt daardoor dichter bij ons.

Diep inzicht

Het is de bedoeling van dr. Van Kampen dat de lezer met hem meeleest. In de inleiding wordt dan ook gezegd dat dit een boek is voor iedereen die kritisch met het Johannesevangelie wil meelezen en nieuwsgierig is naar de betekenis van bepaalde woorden en begrippen uit dit Bijbelboek. Wat dat meelezen met dr. Van Kampen betreft moet ik wel zeggen dat dit enig doorzettingsvermogen vereist. Het is een boekwerk van 400 bladzijden met kleine letter en voor het gemak te strak ingebonden.

Dit boek vereist dus aandacht en inspanning. Maar de lezer wordt er wel voor beloond. Zo is het mij althans vergaan. Het verrijkt je kennis van het Johannesevangelie en geeft je vooral een diep inzicht in hoe Jezus over Zichzelf dacht.

De vrij lange gesprekken die Jezus met wetsgetrouwe Joden heeft gehad, zijn dikwijls onbekend en wat moeikijk te begrijpen. Dr. Van Kampen brengt ze tot leven. Ze laten ons zien waar Jezus vandaan komt, Wie Hem gezonden heeft en wat Hij komt doen.

Ik vind het erg mooi dat door de verklaring van Griekse woorden steeds naar voren komt hoe Jezus over Zichzelf en Zijn boodschap dacht. Wat in Johannes 1:1 over Jezus is gezegd, namelijk dat Hij de Logos is, Die bij God was en God was, zien we terug in alles wat Jezus doet en zegt. In Johannes 8:57 verklaart Jezus: „Eer Abraham was, ben Ik.” Dr. Van Kampen zegt hiervan: „Waarom willen mensen (hedendaagse mensen, waaronder christenen) ontkennen dat hier een directe verwijzing is naar de Godsnaam, terwijl de tekst laat zien dat ook de Joden het als zodanig opvatten? Waarschijnlijk omdat men het niet waar wil hebben dat Jezus Zich hier met God vereenzelvigt.”

Boven en beneden

Zo staat het evangelie naar de beschrijving van Johannes vol met zaken waaraan de Joden zich toen stootten en waaraan de mensen ook nu zich ergeren. Jezus is niet van deze wereld. Het is zoals Hij zegt: „Gij zijt van beneden. Ik ben van boven. Gij zijt uit deze wereld, Ik ben niet uit deze wereld” (Johannes 8:23).

Dit klinkt door in het gehele evangelie van Johannes. Dr. Van Kampen karakteriseert deze woorden van Johannes helder en duidelijk: „Het doet er bijna niet meer toe waar een passage, hoofdstuk, over gaat. Steeds wil Johannes ons zeggen dat er een essentieel verschil is tussen boven en beneden, tussen het Godsrijk en de wereld; tussen gelovigen en ongelovigen en tussen kinderen van God die opnieuw geboren zijn en kinderen van de duivel die in deze wereld en diens leugens geloven.”

Dit is inderdaad kenmerkend voor de evangeliebeschrijving van Johannes. Je komt dit ook in zijn brieven tegen. Er loopt een diepe scheidslijn tussen kerk en wereld, tussen de kinderen van God en de kinderen van de duivel. Zo was dat in de tijd van de eerste christenen en zo is het ook nu nog. Het is een veeg teken wanneer kerk en wereld zo goed samen kunnen optrekken.

Het is verblijdend dat een hoogleraar zo onvoorwaardelijk buigt voor wat Johannes heeft geschreven en heeft bedoeld. Vanuit dit oogpunt is dit boek bijzonder waardevol. Is er dan helemaal niets op aan te merken? Er zijn wel enkele dingen. Dr. Van Kampen wil ruimte laten voor de gedachte dat iemand anders dan Johannes aan het evangelie heeft meegeschreven.

Hij schrijft ook dat de christelijke gemeenschappen uit de eerste eeuwen elk op een bepaalde manier naar Jezus keken. Johannes zou dan uit een gemeenschap komen waar men Jezus’ godheid sterk benadrukte.

Gesloten deuren

Dr. Van Kampen verklaart het feit dat Jezus bij de discipelen binnenkwam toen de deuren gesloten waren vanuit de gedachte dat Jezus geen gewoon lichaam had, maar een soort verschijning was. Wij geloven dat Jezus met hetzelfde lichaam is opgestaan als vóór Zijn opstanding, alhoewel het andere hoedanigheden kende en er hier verborgenheden zijn die wij niet geheel kunnen bevatten. De nadruk op de gesloten deuren zegt meer over de situatie van de discipelen dan over het lichaam van Jezus. Er staat niet dat Hij niet door de deur is binnengekomen, maar aan welk soort discipelen Hij verscheen.

Enkele van deze zaken zijn wel aanvechtbaar, maar over het geheel genomen is dit boek een verrijking voor het verstaan van de evangeliebeschrijving van Johannes.

Boekgegevens

”Jezus volgens Johannes. Meelezen met de evangelist”, Lieuwe van Kampen; uitg. Royal Jongbloed, Heerenveen, 2016; ISBN 978 90 852 5052 4; 421 blz.; € 24,95.