Theologenblog (Barend Kamphuis): Blij met benoeming ‘protestantse bisschop’
Ruim een jaar geleden had ik in Best een openbaar godsdienstgesprek met Gerard de Korte, bisschop van Groningen-Leeuwarden. De Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) in Best had de rooms-katholieke Lidwinakerk gekocht en verbouwd. Ze wilde de ingebruikname daarvan vieren door onder anderen buurtgenoten en vooral de voormalige, rooms-katholieke gebruikers van het gebouw uit te nodigen dit godsdienstgesprek bij te wonen. Dat was een succes: de kerk was vol die avond.
Zulke godsdienstgesprekken vonden in de tijd van de Reformatie geregeld plaats tussen katholiek en protestant. De sfeer was nu wel minder gespannen dan toen. Wij probeerden, op verzoek van de gespreksleider, ook te benoemen wat wij in de andere kerkgemeenschap waardeerden. Toch bleven er duidelijke verschillen liggen, vooral in de visie op de kerk en het leergezag. Ondanks dat was er ook veel herkenning. Als het ging over de grote leerstukken van de triniteit en van de menswording van de Zoon van God waren we het helemaal eens.
Deze maand werd De Korte door paus Franciscus benoemd tot bisschop van Den Bosch, het grootste bisdom van Nederland. Hij krijgt daarmee tien keer zoveel parochianen onder zijn hoede, van ruim honderdduizend tot ruim een miljoen. In feite opereerde De Korte vorig jaar tijdens zijn gesprek met mij op terrein dat nu tot zijn diocees behoort. Achteraf bezien was die avond voor hem een soort verkennende operatie op zijn nieuwe grondgebied.
In zijn biografie ”Kardinaal Simonis. Kerkleider in de branding” schrijft Ton Crijnen dat De Korte, toen hulpbisschop van Utrecht, in 2007 in beeld was om kardinaal Simonis in Utrecht op te volgen. Uiteindelijk benoemde paus Benedictus echter bisschop Eijk van Groningen in Utrecht en ging De Korte in diens plaats naar Groningen. In een noot meldt Crijnen dan: „De Korte (…) was een conservatief die in de loop der jaren meer naar het midden zou opschuiven. Een open, reflectieve, maar ook actieve man …” (pag. 481).
De Kortes open instelling jegens protestanten is bekend. Hij promoveerde niet voor niets op de protestantse theoloog Thurneysen. Zelf vertelde hij eens dat hij wel ‘de protestantse bisschop’ wordt genoemd.
Met de kwalificatie ‘conservatief die naar het midden zou opschuiven’ kan ik minder. Het gaat vooral om de vraag op welke punten je al dan niet ‘conservatief’ bent. De Korte is wel degelijk overtuigd rooms-katholiek gebleven. Ook dat blijkt uit zijn dissertatie, als hij daarin, met alle waardering voor de pastorale theologie van Thurneysen, in onderscheid van hem pleit voor een sacramenteel pastoraat, vanuit de eucharistie. Het bleek ook in ons godsdienstgesprek.
Dat neemt niet weg dat De Korte de protestantse theologie en de protestantse kerken kent en waardeert op vele punten. Het is goed voor de verhouding tussen rooms-katholicisme en protestantisme in Nederland dat de belangrijke bisschopspost van Den Bosch nu door hem bekleed wordt. Het geeft des temeer ruimte om Deo Volente in 2017, het jaar van de Reformatieherdenking, het gesprek Rome-Reformatie open en op niveau te voeren. Daarom ben ik dankbaar voor deze benoeming.
Barend Kamphuis is hoogleraar Systematische Theologie. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.
