In Nederland is een tekort aan orgaandonoren. Dat is vreselijk, en het is ook onbegrijpelijk dat nog steeds zo weinig mensen dit doen. Het is onverklaarbaar dat de overheid niet al veel eerder met een systeem is gekomen dat kan zorgen voor meer donoren. Vorige maand heeft D66 in de Tweede Kamer een wetsvoorstel ingediend om hier verandering in te brengen. Deze wet is echter de verkeerde route.

Iemand is zelf de baas over zijn of haar lichaam, en niemand anders. Er is niets basalers dan dat. En toch, dit wetsvoorstel zegt het tegenovergestelde. Het bepaalt in feite dat iemands lichaam staatseigendom is. Het regelt dat iedereen een keuze moet maken over donorschap. Als je dat niet doet, dan beslist de overheid voor je.

De uitgangspositie is dus niet meer dat je lichaam van jou is, maar van de overheid. Je moet actief handelen om dat zelfbeschikkingsrecht terug te krijgen. Het zelfbeschikkingsrecht wordt dus als uitgangspositie beëindigd. Dan is het geen zelfbeschikking meer, maar enkel beschikking bij de gratie van de staat als je aan administratieve voorwaarden voldoet.

Orwelliaans

Stel je voor dat dit zou gebeuren met iemands huis, fotoalbums of trouwring. We sturen alle Nederlanders een kaartje. En als ze niet reageren, zijn die spullen na overlijden niet van de erfgenamen, maar van de staat. Het land zou te klein zijn. En dat wil dit wetsvoorstel doen met iemands lichaam. Vele malen persoonlijker dan welk materieel goed dan ook.

Wat gebeurt er straks als iemand overlijdt die geen keuze heeft gemaakt – om wat voor reden dan ook? De nabestaanden wil niet dat er gedoneerd wordt, bijvoorbeeld omdat ze wisten uit gesprekken dat deze persoon dat niet wilde. Moeten zij dan toekijken terwijl het lichaam wordt weggerold op een brancard? En dit omdat de overledene geen kaartje had ingevuld? Kan het in gebreke blijven van een administratieve handeling zulk een gevolg rechtvaardigen?

Het kan zijn dat ik consistent weiger een kaart op te sturen. Misschien omdat ik extreem slordig ben, of een groot twijfelaar, of in de war ben, of geen vaste verblijfplaats heb waar de kaart naartoe kan, of omdat ik principieel tegen dit soort overheidsdwang ben. Dan mag de staat mij beboeten en veroordelen, maar hij mag nooit mijn lichaam afpakken.

Orwelliaanser dan dit wordt het niet. Het is de staat in een rol die je nooit wilt zien: als degene die beslist over ons lichaam. Er is geen grotere aantasting van vrijheid. En het bizarre is dat dit voorstel van D66 komt. Een liberale partij die individualisme en zelfbeschikking nota bene in haar basisfilosofie heeft.

Het doel heiligt hier niet de middelen. Want er is een ander middel beschikbaar. In veel andere situaties vraagt de overheid informatie aan haar burgers en schrijft een boete uit als de burger die niet (bijtijds) geeft. Bijvoorbeeld bij belastingen of aangifte van een pasgeboren kind. Iedereen kan op een bepaalde leeftijd een donorkaart gestuurd krijgen. Bij herhaaldelijk niet beantwoorden kan er een boete opgelegd worden van bijvoorbeeld 500 euro. Het aantal beantwoorde kaarten zal gigantisch stijgen.

Liberaal

Als dit werkt, dan is het doel gehaald. En dat is wat we allemaal willen. In plaats van nu te kiezen voor het opheffen van zelfbeschikking en de integriteit van het menselijk lichaam te schenden.

Dit is een oproep. Een oproep aan het parlement om te zorgen voor meer donoren. Dit kan door het invoeren van het voorgestelde boetesysteem.

Ten tweede is het een oproep aan ware liberalen. De liberale broeders van de VVD, maar ook de liberalen binnen D66 om hun volksvertegenwoordiger eraan te herinneren wat het betekent om liberaal te zijn. Dat zelfbeschikking niet verdwijnt door passiviteit, maar dat ze onvervreemdbaar en van nature van elk individu is.

Ten derde is dit een oproep aan de mensen achter dit wetsvoorstel. Ja, het tekort aan donoren en menselijk verdriet daardoor zijn vreselijk. Maar er is een andere optie voorhanden. Geef dat een kans en graaf je niet in op dit onzalige idee.

De auteur is jurist.