Het Internationaal Hof van Justitie in Den Haag is een door de Verenigde Naties in het leven geroepen gerechtshof. Onder de delicten waarover dit ”Court of Justice” oordeelt, vallen misdaden tegen de mensheid. Daartoe behoren gewelddaden jegens de burgerbevolking van een bepaald land. Het Internationaal Hof van Justitie heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Omar al-Bashir, de president van Sudan. De beschuldiging luidt: genocide op 300.000 burgers in het zuiden van Sudan.

De zaak lijkt zo klaar als een klontje. Maar niet voor de ANC-regering van Zuid-Afrika. Omar al-Bashir nam vanaf 12 juni in Johannesburg deel aan de conferentie van de Afrikaanse Unie, de opvolger van de organisatie voor Afrikaanse eenheid. Het Internationaal Hof wist van Bashirs komst naar Zuid-Afrika en had aan de ambassadeur van Zuid-Afrika in Den Haag ruim op tijd het arrestatiebevel overhandigd. Wat de ambassadeur ermee gedaan heeft, is onduidelijk. De Zuid-Afrikaanse regering was in ieder geval niet van plan om aan dit bevel gehoor te geven.

Maar niet geheel Zuid-Afrika denkt volgens de patronen van het ANC. Een organisatie voor de rechtsbescherming diende bij het Zuid-Afrikaanse hooggerechtshof een aanklacht tegen Bashir in. Het gevolg was dat het hooggerechtshof Bashir verbood om Zuid-Afrika te verlaten voordat het tot een uitspraak was gekomen.

Op zondag 14 juni vertrok het presidentiële vliegtuig van Sudan van de internationale luchthaven O. R. Tambo in Johannesburg naar de luchtmachtbasis Waterkloof in Pretoria, om vervolgens koers te zetten naar Karthoem. Met president Bashir aan boord, welteverstaan.

Van de domme

De Zuid-Afrikaanse autoriteiten hielden tot voor kort vol dat zij van de bewegingen van Bashir niet op de hoogte waren. Hij was zoek en niemand wist waar hij was. Betrouwbare informanten hebben nu in de openbaarheid gebracht dat de Zuid-Afrikaanse president Zuma en vier van zijn ministers wel degelijk op de hoogte waren van de gangen van Bashir. De Zuid-Afrikaan Obed Bapela, hoofd van het comité voor internationale betrekkingen van het ANC, verklaarde dat het bij de vraag naar het lot van Bashir ging om de keuze tussen de politiek en de wet: „We moesten kiezen tussen het Internationaal Gerechtshof en Afrika. We kozen voor Afrika.”

Obed Bapela slaat voor het gemak het verbod van het Zuid-Afrikaanse hooggerechtshof maar over. Bashir mocht Zuid-Afrika immers niet verlaten, hangende het lopende onderzoek. En Bapela deponeert met zijn uitspraken de Zuid-Afrikaanse grondwet in de prullenbak. In deze voorbeeldige grondwet ligt de scheiding der machten verankerd. De politiek, de uitvoerende macht, mag zich niet boven de rechterlijke macht verheffen. De politiek kan het recht niet naar zich toe trekken. Dat is wel gebeurd. President Zuma, de bevelvoerder van het Zuid-Afrikaanse leger, heeft achter de schermen de aftocht van president Bashir geregeld. De slimme Zuma hield zich simpelweg van de domme.

Belegen

De argumenten die het regerende ANC nu paraat heeft om haar ongrondwettelijke gedrag te rechtvaardigen, zijn bekend en danig belegen. Het Internationaal Hof van Justitie is in de ogen van Zuma en van velen met hem in de rest van Afrika een instrument van het Westen. Wat kun je anders van de vroegere koloniale mogendheden verwachten dan dat zij partijdig zijn en hun eigen belangen najagen ten koste van Afrika, zo redeneert men. Vanuit deze argumenten heeft de Afrikaanse Unie een eigen Afrikaans Internationaal Strafhof opgericht. Helaas kampt dit hof met financieringsproblemen, zodat er nog niet veel van de grond komt. Inmiddels heeft een Zuid-Afrikaanse rechtbank tegen president Zuma een aanklacht ingediend wegens ontduiking van de grondwet.

Zuid-Afrika zit nu met een grondwettelijke crisis in zijn maag. En dat terwijl de voorgaande crisis over de financiering van president Zuma’s exorbitant dure buitenverblijf Nkandla in Zululand nog niet eens verteerd is. De EFF (Economic Freedom Fighters), de partij van Julius Malema, heeft kortgeleden weer chaos veroorzaakt in het Zuid-Afrikaanse parlement in Kaapstad met luidruchtige protesten in verband met dit buitenverblijf. Hoelang kan dit politieke gesukkel van het ANC nog doorgaan voordat de bevolking het spuugzat is?

De auteur is onderzoeker aan de Noordwes-Universiteit, Potchefstroom, Zuid-Afrika.