Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) concludeerde in 1955 dat veel lezen „een eigenschap van de jeugd zelve is.” Uit een rapport over vrijetijdsbesteding bleek toen dat bijna een kwart van de ondervraagden de vrije tijd lezend doorbracht. Anno 2015 luiden bezorgde docenten en taalexperts de noodklok: de Nederlandse jeugd leest nauwelijks meer. Volgens het CBS-rapport uit 1955 werd er toen gemiddeld 2,4 uur per week gelezen, in 2011 rapporteerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een daling tot 0,5 uur per week onder de Nederlandse jeugd. Deze daling moet tegengegaan worden, vindt onder meer de Leescoalitie van Nederland. Er moet meer aandacht komen voor lezen en leesbevordering op pabo’s en andere pedagogische opleidingen. Gisteren overhandigde de coalitie hierover een petitie aan de Tweede Kamercommissie voor onderwijs, cultuur en wetenschap. Een initiatief dat het waard is om te steunen.

„De school is een instelling waar je leert lezen en nog een paar andere dingetjes”, schreef Theo Thijssen, auteur van onder meer ”Kees de jongen”. Technische leesvaardigheid is belangrijk om verder te komen in deze maatschappij. Pas als je een woordenschat opbouwt en de opbouw van teksten doorziet, kun je informatie begrijpen en opslaan. Leesvaardigheid leidt zo tot tekstbegrip. Begrip dat nodig is om abstracte verschijnselen zoals oorzaken en gevolgen te begrijpen. Ook het logisch redeneren komt steeds langs in boeken: „Als Boaz lang aan tafel zat, at hij zo veel dat hij ’s avonds buikpijn kreeg.”

Het kunnen lezen is niet alleen een technisch hulpmiddel dat belangrijk is voor het leven. Als kinderen een boek openen, betreden zij veelal ook een nieuwe wereld. Zij komen in het land Katoren of bezoeken de middeleeuwen, werelden en tijden die zij anders nooit van binnenuit gekend zouden hebben. Lezen vergroot de wereld van het kind en levert algemene kennis op.

Een volgende reden om de klas te stimuleren om leeskilometers te maken, ligt in het verlengde hiervan. Onderzoekers van de Emory University in Atlanta ontdekten dat personen die negen dagen lang dertig pagina’s lazen, meer hersenverbindingen hadden die te maken hebben met het aanvoelen van anderen. Door verhalen begrijpen kinderen dat de personen om hen heen andere gedachten en ervaringen hebben dan zij zelf. Dit aanvoelen kan ook de morele ontwikkeling van kinderen bevorderen. Als de hoofdpersoon van een boek voor een moreel dilemma staat, kunnen kinderen zich daaraan spiegelen: „Wat zou ik doen in deze situatie?”

Om al deze redenen is het belangrijk dat pabo’s en pedagogische opleidingen het nut van lezen benadrukken en het lezen zelf bevorderen. Als toekomstige leerkrachten zelf niet genoeg leesbagage hebben, en als zij er het nut niet van inzien, zullen zij kinderen hierin ook niet enthousiasmeren en stimuleren.

Is het dan niet voldoende dat de kinderen van tegenwoordig urenlang whatsappen, chatten en informatie zoeken op het web? Dat zijn toch ook bezigheden 
die alles te maken hebben met lezen?

Natuurlijk gebruiken kinderen dan hun leesvaardigheid. En toch zijn deze activiteiten niet te vergelijken met het lezen van een boek. Appen en chatten zijn vormen van communiceren, waarbij geen verhaallijnen en personages spelen. En informatie lezen op het web doen kinderen veelal surfend, scannend en swipend. Daarmee brengt dit lezen hen niet in andere tijden of op andere continenten. Het levert ook geen bijdrage aan inzichten in tekststructuren en persoonlijkheden. En waar is de verwondering over een prachtig verhaal of over een mooi geschreven zin? Dan toch dat oude leesboek maar.

Nog één keer. Er zijn redenen te over om kinderen te stimuleren om boekenwurm te worden: lezen verhoogt de ontwikkeling op veel terreinen. Toch moet er nog een laatste reden genoemd worden om het lezen onder kinderen te bevorderen. Als wij kinderen leren goed te lezen, zullen zij ook al jong in staat zijn om zelf te lezen in het Boek der boeken.

Wie het lezen verliest, verliest de mogelijkheid om de woorden van God tot zich te nemen. Lezen is het oefenen in het begrijpen van een andere tijd, een andere werkelijkheid. En zo kan het dagelijkse lezen dienstbaar zijn aan het lezen van de Heilige Schrift. Daarnaast helpt het kinderen bij het ouder worden om met aandacht en concentratie de woorden van God te spellen, te begrijpen en te overdenken. En zijn we dan niet bij de essentie van het christelijke leraarschap? Is dat niet het grootbrengen van de kinderen voor God? Dan staat het leren lezen niet meer op zichzelf, maar leveren (toekomstige) leerkrachten die inspanning tot bevordering van Zijn Koninkrijk.

De auteur werkt op de pabo van Driestar hogeschool en is als onderzoeker verbonden aan het lectoraat nieuwe media in vorming en onderwijs van deze hogeschool.