Geschil bedreigt Fries „Lieteboek”
Een aantal auteurs wil dat de uitgave van het Friese ”Lieteboek, sjonge en bidde thús en yn tsjerke” wordt stopgezet. Ze hebben dit gesommeerd aan de BV Liedboek, die de Nederlandstalige editie van het Liedboek, dat in 2013 uitkwam, heeft uitgegeven.
Zaterdag is de presentatie van de Friese editie in de Grote Kerk in Leeuwarden. Het is de integrale uitgave van het ”Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk” (2013). BV Liedboek heeft echter nagelaten om de auteurs van het Liedboek op de hoogte te stellen van de vertaling, zo stelt de groep. Er zou pas onlangs toestemming gevraagd zijn, nadat enkele auteurs vragen hadden gesteld en de liedbundels al waren gedrukt. Het gaat om vier auteurs die zich verzetten tegen de uitgave. Zij voelen zich voor het blok gezet en vinden dat de vertalingen van hun liederen niet aan de kwaliteitseisen voldoen die zij voor ogen hadden.
Ze dwingen nu de BV Liedboek het Friese Lieteboek niet uit te geven. Als die niet voor vanavond elf uur hun eisen inwilligt, wil ze met een kort geding bij de burgerlijke rechter publicatie voorkomen, zo laat Gerben de Vries weten. Hij is juridisch adviseur en woordvoerder namens de vier. Ze hebben inmiddels ook een advocaat ingeschakeld.
Volgens Gerben de Vries hoorde zijn vader, de tekstschrijver en dichter Jan Marten de Vries, pas drie weken geleden dat er ook een Friese editie van het Liedboek zou uitkomen en dat daarin vertalingen van hun liederen staan. „Ik heb toen rondgebeld en het bleek dat er meer waren die zich hier door voelden overvallen.”
De juridisch adviseur zegt geen toestemming te hebben om de andere namen vrij te geven. De groep meent dat het persoonlijkheidsrecht van hun Nederlandse tekst is geschonden. Van enkele teksten is vastgesteld dat de auteurs het niet eens zijn met de vertaling. „Daarom nemen we nu deze stappen. Ze willen de uitgave niet in deze vorm. Ze vinden dat enkele Friese vertalingen echt voor verbetering vatbaar zijn, of zelfs –om het voorzichtig uit te drukken– echt niet goed zijn. Twee auteurs hebben de teksten, ondanks toezeggingen, zelfs nog niet gekregen.”
De auteurs menen dat een vertaling (een bewerking), vóór deze wordt gedrukt, eerst voorgelegd had moeten worden aan de oorspronkelijke makers ter beoordeling. Zodat die wijzigingen en verzoeken hadden kunnen indienen, of niet akkoord hadden kunnen gaan.
De betrokken auteurs benadrukken dat de actie bedoeld is om duidelijk aan te geven dat er een grens is overschreden. Meerdere auteurs hebben eerder conflicten gehad met BV Liedboek, stellen ze. Dit zou de druppel zijn. „Ook Friesland verdient een goed Lieteboek dat recht doet aan de rijke Friese taal, in overleg met de oorspronkelijke makers”, zo lieten ze gisteren weten.
Economische belangen zijn er nauwelijks, omdat er al heldere afspraken zijn over de vergoeding per verkocht exemplaar van het liedboek. Gerben de Vries zegt dat als BV Liedboek niet op de sommatie van niet publiceren ingaat, men „morgen of desnoods zaterdagochtend nog een kort geding wil voeren”.
Directeur Nico de Waal van BV Liedboek zegt in een reactie dat hij het betreurt dat de auteurs nu „iets proberen te zoeken”.Vorige weekis er nog overleg geweest en toen leken ze er samen uit te komen. „We zijn goed uit elkaar gegaan. Met een open einde.”
Volgens De Waal was het in mei 2013 al bekend dat er een Friese editie zou komen. „Daar werd zelfs al vóór verschijning van de Nederlandse editie aan gewerkt. Feitelijk was het een min of meer publiek bekend iets.” Hij vindt dat er in Nederland twee erkende talen zijn: „Het Nederlands en het Fries. Dit is wat anders dan een uitgave in het Engels of in het Duits. Het lijkt me helder dat bij een Friese vertaling een lettergreep of woord iets anders kan staan. De rechtenkwestie over liederen is heel ingewikkeld. In sommige gevallen liggen ze bij de auteurs, in andere bij de uitgever, ook zijn er dichters en componisten die hele nieuwe liederen hebben aangedragen voor het Liedboek.”
Volgens Gerben de Vries gaat het in de kwestie niet om het auteursrecht maar om het zogenaamde persoonlijkheidsrecht. „Dat behoort toe aan de maker, niet aan de rechthebbende. In sommige gevallen is de maker tevens rechthebbende.”
Op 24 maart heeft BV Liedboek medewerkers aan het Liedboek een brief gestuurd dat de Friese editie er aan zat te komen en dat daarin gebruik gemaakt is van hun werk. De Waal: „Dat is laat.We zeggen niet dat we daarin foutloos zijn geweest, maar we hebben wel altijd integer gehandeld.” De Vries zegt dat meerdere tekstdichters nog niets hebben ontvangen. „Maar die brief kan nog bij uitgevers liggen, die het nog niet hebben doorgestuurd.”
Van het Friese Lieteboek zijn vierduizend exemplaren gedrukt. Vele Friese kerken zullen er wellicht zondag al direct uit willen zingen. Jan Breimer, Cor Waringa en Bob Pruiksma waren vijf jaar intensief bezig met het vertalen van de Nederlandse en buitenlandse liederen. Breimer noemt de hele kwestie „gedoe om niets”. Enkele weken geleden werd hij op de hoogte gebrachte dat er iets speelde. De redactie wil wel in overleg met groep, maar het gesprek over de 18e april, de datum van de presentatie, heen tillen. „Je kunt niet alle vertalingen uitwisselen met de oorspronkelijke auteurs. Dan waren we nog lang niet klaar geweest en zouden we nog jaren bezig zijn.”
De kwestie van het auteursrecht ligt bij de BV Liedboek. Dat geldt volgens Breimer voor alle edities van het Liedboek uit 2013. „Dus inclusief de Friese uitgave.” Volgens Breimer hoeven mensen zich geen zorgen te maken dat de presentatie van zaterdag in Leeuwarden in gevaar komt.
