Voor de staatssecretaris lijkt er nauwelijks ontkomen aan dit oordeel van de RSJ. De uitspraak is namelijk onherroepelijk. Zelf ziet Teeven nog een muizengaatje waardoor hij kan ontsnappen: hijzelf heeft de taak en de bevoegdheid te beoordelen of de risico’s van zo’n verlof voor Van der G. en voor de maatschappij aanvaardbaar zijn. Verder zegt Teeven dat een proefverlof ook mogelijk is binnen de muren van de strafinrichting. Maar juristen betwijfelen of de ruimte die de staatssecretaris meent te hebben, werkelijk zo groot is.

De uitspraak van de RSJ is gebaseerd op bestaande regelgeving. Een gevangene die zich na het uitzitten van twee derde van zijn straf voorbereidt op terugkeer in de maatschappij, heeft drie maanden voor zijn invrijheidstelling recht op een maandelijks proefverlof. De raad heeft de zaak van Volkert van der G. van alle kanten bekeken, maar kan geen ander oordeel geven. Staatssecretaris Teeven moet daarom vanaf 1 februari proefverlof toestaan.

Het is inderdaad onbevredigend dat een moordenaar zoals Volkert van der G. zomaar weer op vrije voeten kan komen. Hij heeft op 6 mei 2002 een gruweldaad verricht door Fortuyn van het leven te beroven. Van der G. heeft daarover nimmer spijt betuigd en hij wil ook niet meewerken met de reclassering. Terecht dat politici daarom aanslaan en protesteren.

Die protesten klinken niet alleen in het kamp van de oppositie. Zelfs premier Rutte heeft duidelijk gemaakt dat Van der G,. gewoon moet blijven zitten. Hij heeft zelfs gezegd dat een minister van Justitie die deze man op proef vrij wil laten, na dat besluit kan aftreden. Gisteren nuanceerde hij die stellingname. De staatssecretaris kan niet anders dan de rechterlijke uitspraak volgen. En in een rechtsstaat, zoals ons land die kent, is dat ook zo.

Toch heeft de commotie die deze week is ontstaan iets dubbels. In de eerste plaats omdat politici die nu hard schreeuwen ver van tevoren hebben kunnen zien aankomen dat Volkert van der G. begin 2014 met proefverlof zou moeten kunnen in de aanloop naar zijn definitieve vrijlating in mei volgend jaar. Waarom hebben zij dan niet tijdig de regels aangepast? Daar hebben ze bijna tien jaar de tijd voor gehad. Het is daarom een tikkeltje goedkoop om zo hoog van de toren te blazen. Het is nu te laat om de spelregels te veranderen.

Het tweede is dat de huidige ophef vooral te maken heeft met de emoties die de moord op Fortuyn nog altijd oproept. Nogmaals, die moord was verschrikkelijk. Maar er zijn daarvoor en daarna zo veel andere moorden gepleegd waarvan de daders aan de vooravond van hun vrijlating met proefverlof gingen. En het leed dat deze misdadigers hebben aangericht is niet minder dan wat Volkert van der G. op zijn geweten heeft.