Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) presenteerde vorige week, toen de financiële autoriteiten uit de 188 aangesloten lidstaten in Tokio bijeen waren voor de jaarvergadering van deze instelling, een nogal somber beeld. Volgens de jongste vooruitzichten is de kans op een verdere vertraging van de haperende wereldeconomie alarmerend groot.

De eurozone worstelt met een wurgende omarming van hoge schulden en een laag groeitempo, in veel landen zelfs krimp. Het eerste vraagt om doortastend bezuinigen, maar dat knijpt de bedrijvigheid nog meer af en leidt tot tegenvallers bij het op orde brengen van de staatsfinanciën. Dan de groei maar aanjagen? Die kan inderdaad best een impuls gebruiken, maar wie zou het zich durven veroorloven om de ontspoorde tekorten te laten uitdijen in plaats van ze kleiner te maken?

Anders gezegd: ruimte voor een stimulerend beleid ontbreekt. De Europese regeringen lijken er, onder het wakend oog van Brussel, verstandig aan te doen nu echt prioriteit te geven aan sanering van de overheidshuishouding, ondanks het advies van het IMF om het voorzichtig aan te doen. We hebben op dit punt toch voldoende geleerd van de beangstigende crisis in de zuidelijke regionen, zou je denken.

Niet alleen Europa is een risicofactor voor de wereldeconomie. In de VS tekent zich eveneens gevaar af: de fiscal cliff, een gapende begrotings­afgrond. Voorzitter Bernanke van de Federal Reserve, het Amerikaanse stelsel van centrale banken, heeft de term bedacht. Ook bij dat probleem draait het om bezuinigen of stimuleren, snoeien of groeien.

Als de politici in Washington niet ingrijpen, loopt eind dit jaar een aantal tijdelijke belastingverlagingen af. Een ervan dateert nog uit de periode van president Bush. Het vervallen van die fiscale prikkels betekent een lastenverzwaring. Tegelijk treden er, als ook in dit verband nadere besluiten uitblijven, automatisch uitgavenbeperkingen in werking, om het negatieve overheidssaldo terug te dringen. Dat is eerder zo geregeld. Van twee zijden wordt er dus wellicht begin 2013 een aanslag gepleegd op de bestedingen. Er vindt dan een budgettaire verkrapping plaats van opgeteld enkele honderden miljarden dollars.

Dat zou uiteraard gunstig zijn voor het gat in de begroting. Dat kwam over het eind september in de VS afgesloten fiscale jaar uit op 7,3 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Het bedroeg 1100 miljard dollar, zo’n 850 miljard euro. Dat was weliswaar 200 miljard dollar minder dan in het vorige jaar, maar president Obama heeft zijn belofte om tijdens zijn huidige termijn in het Witte Huis een halvering ervan te realiseren, niet weten in te lossen. De schuldquote heeft ondertussen de 100 procent overschreden.

Zou de begroting in het door Bernanke geschetste ravijn storten, dan daalt het deficit in 2013 tot onder de 4 procent. Maar aan de verbetering op dit terrein hangt wel een stevig prijskaartje. Diverse instanties benadrukken dat de VS door de fiscal cliff in een recessie zullen wegglijden en dat zij dan de conjunctuur in de rest van de wereld meetrekken.

Wat te doen? Een meer gematigde aanpak ligt voor de hand. De besprekingen daarover zullen pas na de verkiezingen van 6 november aanvangen. Als Obama wint en zijn partij niet in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat over een meerderheid beschikt, wachten er lastige onderhandelingen. De Democraten bepleiten een combinatie van minder uitgaven en hogere belastingen, voor met name de rijken. De Republikeinen zijn tegen lastenverzwaringen en willen fors het mes zetten in het overheidsbudget.

Het wordt ongetwijfeld spannend. Maar dit biedt hoop: de fiscal cliff is in ieder geval niet onvermijdelijk. Het hangt helemaal af van de Amerikaanse politici. Die kunnen bijsturen en kiezen voor een alternatief plan.

Vorige zomer, toen ook een automatische uitgavenstop in het verschiet lag, toonden zij zich pas op het allerlaatste moment bereid tot concessies en compromissen. Het zal deze keer waarschijnlijk niet anders gaan, maar we mogen toch verwachten dat zij uiteindelijk hun verantwoordelijkheid verstaan en in lijn daarmee handelen.