De uitslag van de verkiezingen was verrassend. De nek-aan-nekrace tussen VVD en PvdA leidde ertoe dat deze partijen veel meer stemmen vergaarden dan de opiniepeilers hadden verwacht. De trend van steeds verdere versnippering van het politieke landschap werd doorbroken.

Doordat de PVV veel kiezers verloor en de SP onverwacht geen winst boekte, spreken sommige analytici over een trek naar het midden. Maar is dat wel zo? Is er, mede ook door de verdere terugval van het CDA, niet eerder sprake van een tweedeling in de Nederlandse politiek?

Er zijn duidelijke signalen dat veel potentiële SP-stemmers kozen voor de PvdA toen peilingen aangaven dat die groter dan de SP zou worden. Ter rechterzijde stemden waarschijnlijk veel PVV- en CDA-aanhangers op Rutte om te voorkomen dat links het voortouw zou kunnen nemen bij de kabinetsformatie. Strategisch stemmen leidde tot een versterking van de gematigde partijen in plaats van winst aan de flanken. Maar dit betekent nog niet dat kiezers links en rechts van het midden inhoudelijk naar elkaar toe groeiden.

En er was veel te kiezen. De partijen hebben uiteenlopende standpunten op veel terreinen, zeker waar het gaat om het financieel en het sociaaleconomisch beleid. Over de euro, de opstelling van ons land met betrekking tot hulp aan de Zuid-Europese landen, de reductie van het begrotingstekort, de hervorming van de arbeidsmarkt en de woningmarkt, de oudedagsvoorzieningen – over al deze zaken wordt door de diverse partijen uiteenlopend gedacht. Over de marktwerking in de zorg, de hypotheekrenteaftrek en de verdeling van de lasten van de crisis staan in de partijprogramma’s zeer verschillende voorstellen. De verschillen tussen de partijen, ook als die in of dicht bij het midden verkeren, zijn groot.

Ondanks de verrassende verkiezingsuitslag was er geen enkele reactie op de aandelenmarkten te bespeuren. De AEX-index ontwikkelde zich daags na de verkiezingen in lijn met de beurzen elders in Europa. De financiële media besteedden weinig aandacht aan de verkiezingsuitslag. Analisten gaven aan meer aandacht te hebben voor de beslissing van het Duitse constitutioneel hof inzake het Europese noodfonds en het besluit van de Amerikaanse Federal Reserve over het monetaire beleid.

Vreemd is het niet dat de aandelenmarkten de verkiezingsuitslag slechts voor kennisgeving aannamen. Wat voor kabinet er ook komt, de economische groei in ons land wordt vooral bepaald door de internationale conjunctuur. De doorrekening van de partijprogramma’s door het Centraal Planbureau liet verschillen zien waar het gaat om de invloed van beleid op de economische groei, maar vergeleken met de conjuncturele schommelingen in de groei waren deze toch beperkt. De winstontwikkeling van het beursgenoteerde bedrijfsleven wordt eveneens slechts in beperkte mate beïnvloed door de Haagse politiek. We leven nu eenmaal in een open economie en de grote ondernemingen opereren wereldwijd.

Dat het weinig uitmaakt voor economische groei en bedrijfswinsten wat voor kabinet er straks regeert, betekent niet dat de kleur van de regeringscoalitie er niet toe doet. De keuzes die gemaakt worden, zullen grote invloed hebben op de inrichting van onze samenleving en individuele burgers in meer of mindere mate raken.

Het is vooral op basis van getallen dat een coalitie van VVD en PvdA als meest waarschijnlijk wordt gezien, maar het is de vraag of daarmee niet veel kiezers worden teleurgesteld. Zo’n coalitie zal tal van compromissen sluiten waar de aanhang van beide partijen zich niet in zal herkennen. Voor het belangrijkste alternatief, een centrumlinkse combinatie van PvdA, SP, CDA en D66, geldt dit wellicht in mindere mate, maar bij die coalitie wordt er geen recht gedaan aan de overwinning van de VVD.

De formatie wordt een lastige klus. Gelukkig voor aandelenbeleggers hoeven zij zich daar weinig van aan te trekken.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.