Stel, iemand kocht op 1 januari 2000 voor 1000 euro een pakket aandelen met daarin vertegenwoordigd alle 25 AEX-fondsen, naar rato van hun weging in de hoofdgraadmeter van de Amsterdamse beurs. Betrokkene hoopte daarmee op langere termijn een aardig rendement te scoren. Helaas, het liep uit op een teleurstelling. Eenzelfde mandje –even afgezien van alle tussentijdse mutaties in de index– brengt nu ongeveer 500 euro op. De helft van de waarde is verdampt.

Natuurlijk, elk individueel aandeel kende tussen koop- en verkoopdatum zijn eigen koers­ontwikkeling en portefeuilles verschillen qua samenstelling. Maar in ieder geval hebben tal van beleggers in de voorbije jaren per saldo stevige verliezen geïncasseerd. In het eerste deel van deze eeuw was het op de beurs bepaald geen kwestie van slapend rijk worden.

Dan de periode daarvoor, de jaren negentig: dat was een ander verhaal. Een gouden tijd, het kon niet op. Toen viel er met aandelen heel veel geld te verdienen. Onder invloed van de enthousiaste stemming op de markten zetten veel particulieren hun eerste schrede op het pad van het uitzetten van hun spaarcenten op een risicovolle wijze. Ze waagden een gokje en het pakte meestal gunstig uit.

Eind 1989 tikte de index aan op 136,59 punten. Omgerekend naar het eurotijdperk betekende dat 61,98. De AEX, afkorting van Amsterdam Exchange Index, heette toen nog EOE (European Options Exchange). Tien jaar later was een stand bereikt van 671,41. Meer dan een vertienvoudiging! Kassa.

Op 4 september 2000 prijkte de hoogste top ooit op de koersenborden: 701,56. De enorme rally die zich op de weg daarheen aftekende, hield verband met de euforie die de snelle opmars van de informatie- en communicatietechnologie (ict) ontketende. Er werd hardop gedroomd van een economie die voortaan een gestage groei zou vertonen, die geen fasen van laagconjunctuur meer zou kennen. De EU stelde in dat klimaat van ongebreideld optimisme een programma op om binnen een decennium op te stomen tot de best presterende economie ter wereld.

Maar we weten hoe het gegaan is. De internethausse strandde. De wegzakkende koers van provider World Online (WOL) na de met een mediahype omgeven beursgang in maart 2000 was illustratief. Het bedrijf van Nina Brink had een te rooskleurig beeld geschetst. Vorige week kregen gedupeerde beleggers trouwens te horen dat zij het geld van hun aankopen met rente terugkrijgen.

De aanslagen van 11 september 2001 zorgden voor een verdere verslechtering van het sentiment in de financiële wereld. Onrust en onzekerheid kregen de overhand. De beurzen verloren almaar verder terrein, tot een dieptepunt van 218,44 op 12 maart 2003.

Een voorlopige bodem, dus daarna omhoog. Een evenaring of verbetering van het record uit 2000 is vooralsnog echter uit beeld gebleven. In 2007 was de opleving best wel een eind gevorderd. Op 16 juni van dat jaar noteerde de AEX 561,90. Maar door de toenemende zorgen over hypotheken in de Verenigde Staten die niet meer werden afgelost en de dreiging die daaruit voortvloeide voor de banken, brak het herstel af. Toen een jaar later de kredietcrisis in alle hevigheid tot een uitbarsting kwam, kelderden de koersen. Eind 2008 was de Amsterdamse index gedaald tot 245,94. Opnieuw een enorme duikeling.

Twaalf maanden erna reikte de AEX tot 335,33. In de buurt van dat niveau verblijft hij deze maand ook. In bijna drie jaar tijd, als gevolg van onder meer recessie en schuldencrisis, per saldo dus stilstand, kwakkelen.

Dat een inzinking op de aandelenbeurs lang kan duren, leert Japan. In Tokio boekte de Nikkei-index in 1989 een hoogste stand aller tijden van bijna 39.000 punten. Het ging vervolgens goed mis met deze Aziatische grootmacht: deflatie en een aanhoudende stagnatie, ondanks omvangrijke stimuleringsprogramma’s van de overheid. In 2009 was de graad­meter teruggezakt tot ruim 7000 punten en nu staat hij op circa 9000 punten.

Wall Street steekt gunstig af bij Europa en Tokio. Het record van 2000 (11.722,98) is daar in 2007 bijgesteld tot 14.164,53. Vandaag de dag beweegt de Dow-Jones rond de 13.000.