Midden in de polder van het Gelderse Herwijnen ligt Fort bij de Nieuwe Steeg. De naam is ontleend aan een smalle, hobbelige polderweg die zo te zien tot voor kort meer trekkers dan auto’s over zich heen kreeg. Ingeklemd tussen boomgaarden, graslanden en een maisveld, ver van de bewoonde wereld. Weten bezoekers GeoFort wel te vinden?

De afgelegen ligging is maar schijn, haast Caroline Mönking van GeoFort zich te zeggen. Centraal in Nederland, goed bereikbaar en gratis parkeren voor de deur. Ze heeft gelijk. In het zuiden kruipt het verkeer op de A15 voorbij. Aan de noordkant staat de toren van Asperen verrassend dichtbij.

Het opzetten van een dergelijke educatieve attractie van formaat getuigt van durf. Zeker in een tijd dat het ene na het andere museum moet bezuinigen. Er is geen sprake van een sprong in het diepe, verklaart Mönking. „GeoFort is uniek in Nederland. Alles op het gebied van geografie komt hier samen.” Ze onderstreept het met een indrukwekkende lijst subsidies en sponsors.

Sponsors krijgen op het eiland uitgebreid de kans te tonen wat ze in huis hebben. Baggeraar Van Oord –de maker van het palm­eiland in Dubai– doet dat met NL 1:25.000. Dit schaalmodel van Nederland moet als een eiland in de fortgracht komen te liggen.

Bezoekers kunnen met een bootje naar het eiland toe en daar met moderne navigatiemiddelen bepalen waar ze zijn en het eiland van stad tot stad verkennen. Het eiland krijgt een dijk, die het mogelijk maakt Nederland onder water te zetten en de gevolgen van zeespiegelstijging aan den lijve te ondervinden. Mönking: „Het eiland komt er. Vorige maand is het contract met Van Oord getekend.”

In de voormalige kazerne kunnen bezoekers nu al aan de slag. Landkaarten laten zien dat de informatie die erop staat ook maar betrekkelijk is. Neem Fort bij de Nieuwe Steeg, in de tijd dat het nog in bezit was van Defensie. Reguliere kaarten uit het begin van de twintigste eeuw tonen in de bocht van de Linge niets dan grasland. Op defensiekaarten staan de omtrekken van het forteiland wel exact weergegeven.

In een andere zaal moeten de handen uit de mouwen om een platte kaart om te bouwen tot globe. Passen en meten en soms een beetje smokkelen. Het knutselwerkje is onderdeel van GeoExperience, waar scholieren en bezoekers het vakgebied geografie verkennen. Nu nog vooral met schaar en lijm, maar binnen afzienbare tijd door middel van een duik in een virtuele wereld.

Neem de denkbeeldige lift, die bezoekers naar het binnenste van de aarde moet brengen. Een opzienbarende tocht langs kabels, leidingen, archeologie, olie en magma toont de aarde in ander perspectief.

Dat doen ook de wereldbollen waaraan nog hard wordt gewerkt. Die hebben een vierde dimensie –tijd– en geven geïnteresseerden de mogelijkheid om in een oogwenk de wereldbevolking te zien groeien, of de magnetische Noordpool in de loop van de tijd te zien verschuiven.

De doolhof op het buitenterrein ziet er op het eerste gezicht doorsnee uit, maar loopt in werkelijkheid over van intelligentie. Er zijn diverse spellen uitgezet. Bij de geurspeurtocht maken mensen kennis met de wonderlijke manier waarop de zalm navigeert. Vanaf september is het mogelijk in de huid van een bij te kruipen.

De doolhof is meer dan kinderspel. In de kazerne is een compleet crisiscentrum ingericht, van waaruit leidinggevenden –van burgemeester tot brandweerman– hun ondergeschikten in de doolhof moeten aansturen. Diverse draaiboeken voor dergelijke ”serious games” liggen al klaar.

Dat initiatief geeft duidelijk aan dat de organisatie ook voor de zakelijke markt wat wil betekenen. Als opleidingscentrum, maar ook als levend laboratorium. Het forteiland moet het best bemeten stukje van Nederland worden. Een vergaarbak van data, waar elk willekeurig bedrijf mee verder kan rekenen en nieuwe meetmethoden kan ontwikkelen en optimaliseren.

Het blijft even zoeken naar het juiste woord om GeoFort te omschrijven. Attractie, speeltuin, pretpark, ze vallen allemaal af. Niet omdat er geen sprake is van ontspanning, maar wel omdat educatie er duimendik bovenop ligt. De vergelijking met het Amsterdamse wetenschapscenter NEMO dringt zich op, maar dan moet de beloofde uitbreiding van activiteiten er wel komen. Wie compleet wil worden ondergedompeld in een virtuele geowereld, moet nog even wachten. Of later nog eens teruggaan. Dat kan prima, want de toegangsprijs is met 5 euro bewust laag gehouden.

geofort.nl

Hollandse Waterlinie

Fort bij de Nieuwe Steeg is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het verdedigingslint met zijn tientallen forten loopt van IJsselmeer tot Biesbosch en was van het begin van de negentiende tot de eerste helft van de twintigste eeuw in gebruik. Echt gevochten is er nooit.

Met zijn smalle toegangsbrug, verstopte gebouwen en verrassende uitkijkposten vormt het fort een spannende plek om (vooral) jongeren warm te laten lopen voor alles wat ook maar een beetje met navigatie en plaatsbepaling te maken heeft.

Een locatie met een rijke historie ook, maar om daar meer over te leren, moet je niet op GeoFort zijn. Dat is vooral het visitekaartje van de geosector. Wel zullen in de toekomst een aantal posters en een game de geschiedenis van het fort summier toelichten.

Een bewust keuze, aldus Caroline Mönking. „Alle forten hebben een andere functie. Voor de geschiedenis over de Nieuwe Hollandse Waterlinie moet je in Fort Vechten bij Bunnik zijn. Daar wordt een liniecentrum ontwikkeld, een museum dat de hele Hollandse Waterlinie voor het voetlicht haalt.”

Fort bij de Nieuwe Steeg is nooit bestormd door soldaten, maar wordt dat vanaf september wel door schoolklassen, hoopt de organisatie. „Iedere scholier zou hier een keer moeten komen. Om er spelenderwijs een indruk van te krijgen hoe belangrijk meten door de eeuwen heen en zeker vandaag de dag is.”