Willem Barnard: Ik zing bij voorkeur
UTRECHT – Voor het eerst verscheen een cd met liederen van Willem Barnard. De 90-jarige dichter nam de uitgave zaterdag in Utrecht zelf in ontvangst.
De oudkatholieke St.-Gertrudiskathedraal in Utrecht is Barnards eigen kerk. Het was zaterdagmiddag echter de vraag of de 90-jarige zelf de cd in ontvangst kon nemen. Hij is nog helder van hoofd, maar na een heupfractuur drie jaar geleden gebonden aan een rolstoel. Hij werd echter binnengereden, en maakte mee hoe anderen over hem en zijn liederen spraken.
De cd ”Mens in wind en vuur”, waarop 22 liederen van Barnard staan, werd gemaakt ter gelegenheid van de 90e verjaardag, op 15 augustus, van de dichter. De bijeenkomst vormde onderdeel van de NCRV-kerkmuziekdag, die in verschillende kerken in de domstad plaatsvond.
Jan de Vlieger van uitgeverij Skandalon haalde een uitspraak van Huub Oosterhuis aan: „Over de dingen waar we het meest mee bezig zijn, wordt het minst geschreven.” Zo is het volgens De Vlieger ook met de liederen van Barnard. „Van de belangrijksten poëten die nog in leven zijn, worden de minste cd’s uitgegeven. Jouw liederen zijn zó ingegaan bij de gemeenten, dat we denken dat ze van ons zijn. Je hebt het beste van jezelf en van de traditie aan ons gegeven, maar wij dachten dat het er altijd al was.”
Als Barnard de cd in ontvangst neemt, heeft hij niet de behoefte veel te zeggen. „Ik kon niet anders dan ik heb gedaan.” Of hij de cd gaat beluisteren? „Jazeker, en meezingen, uit volle borst. Ik zing bij voorkeur, omdat zingen een verhevigde vorm van spreken is.”
In 1986 bundelde Barnard –onder zijn pseudoniem Guillaume van der Graft– zijn ”Verzamelde Liederen”: 267 in totaal, de meeste verspreid over een groot aantal bundels uitgegeven. Drs. Gerda van de Haar zou het mooi vinden als Barnard nog eens een eigen liedbundel zou krijgen, alle met een melodie erbij. De neerlandica leerde in haar studententijd de poëzie van Van der Graft kennen en waarderen. Volgens haar is het belang van Barnards liederen voor de Nederlandse literatuur heel groot. „Door zijn werk heeft zich een stille revolutie in de liturgie voltrokken. Hij bepleitte dat de kerk weer het oude kerkelijk jaar zou gaan volgen, met Pasen centraal en voor iedere zondag een vaste lezing. Daar heeft hij zijn liederen voor geschreven.”
Ook ds. Wouter van Voorst, predikant in het Groningse Tange-Alteveer, leerde Barnards liederen in zijn studententijd kennen. „Ik ben opgegroeid met de Psalmen Davids op hele noten, en de liederen van Johannes de Heer. Als er al over Barnards liederen werd gesproken, dan in waarschuwende zin, vanwege de ketterijen en de alverzoening die daarin zouden voorkomen. Tijdens m’n studie ging er echter een wereld voor me open. Ik ontdekte hoe fris-Bijbels Barnard is, wars van een sfeertje. Hij neemt je mee omhoog.”
Volgens de predikant zijn met het woord ”hoop” Barnards liederen samenvattend te typeren. „Hij gebruikt graag en veel de concrete beelden van het zaad, het graan, de oogst, het brood, de bruiloft. Die beelden geven aan dat je ergens naartoe leeft, op Jezus af, omdat het leven anders geen zin heeft.”
Ds. Pieter Endedijk is de coördinator van het nieuwe liedboek, dat eind 2012 moet verschijnen. Hij woonde vroeger in de buurt van Rozendaal, waar Barnard destijds hulppastor was. „Ik ging als student naar de diensten van Barnard. Het kleine kerkje zat bomvol. Wat me het meest is bijgebleven, is het zingen, waarbij Barnard in z’n toga door de kerk rondliep.”
Barnards liederen hebben ds. Endedijk altijd veel gedaan. „Het is zulke sterke poëzie, en de liedteksten zijn zo verankerd in de liturgie.”
Het huidige Liedboek voor de kerken telt 76 liederen van Barnard. Hoe de dichter er in het nieuwe liedboek van afkomt? „Dat weten we nog niet, maar ik zie wel dat zijn liederen het heel goed doen. Ze zijn niet aan slijtage onderhevig. Het zou me niets verbazen als er in het nieuwe liedboek meer dan 76 liederen van Barnard worden opgenomen.”
Wat voor Endedijk het mooiste lied van de dichter is? „Dan kies ik ”Wij moeten Gode zingen”, als eerbetoon aan de donderdag overleden componist Willem Vogel, die de melodie maakte. Het is een van de beste liederen van Vogel.”
Van de Haar en ds. Van Voorst kozen beiden hetzelfde lied van Barnard: ”De aarde is vervuld”. Vooral vanwege de tweede strofe: „Gods goedheid is te groot/ voor het geluk alleen.”