”Bunyan in beeld”
Auteur: L. J. van Valen
Uitgeverij: De Ramshoorn, Goes, 2003
ISBN 90 76466 15 7
Pagina’s: 240
Prijs: € 37,50. Reformatorische christenen kennen geen bedevaartsoorden zoals rooms-katholieken en moslims die kennen. Voor dit soort uitingen van religiositeit zijn wij te calvinistisch. Wij zoeken God liever rondom Zijn Woord in de kerk of in het eenzame gebed en de meditatie in de binnenkamer. Toch is ook hier de praktijk sterker dan de leer. Kennen wij geen Israël-reizen, Luther-reizen, Oranjehuis-reizen, Schotse covenantersreizen en sinds kort ook Bunyan-reizen?

Bij uitgeverij De Ramshoorn verscheen een fullcolour fotoboek over het leven en werk van John Bunyan, geschreven door de bekende publicist L. J. van Valen. Het is een boek met een levensbeschrijving van Bunyan en een bespreking van zijn vele geschriften, verduidelijkt met allerlei achtergrondinformatie over de persoon, de leefomgeving en de tijd van Bunyan. Het geheel is voorzien van veel foto’s en toeristische informatie.

Aan de hand van dit boek kunnen we een zogeheten Bunyan-reis maken naar Elstow, Bedford en omgeving. De route voert ons verder langs de vele Engelse Bunyan-verzamelingen. Dit laatste is voor ons, nuchtere Hollanders, wat vreemd. Wij kennen geen stoel waarop Kersten heeft gezeten, noch een kruik waaruit Ledeboer heeft gedronken.

Instrument
John Bunyan is ongetwijfeld een machtig instrument geweest in de hand van God om vele zielen te redden van het verderf en zondaren tot Christus te brengen. Zijn boodschap klinkt nog na in zijn vele werken. Het is dan ook te begrijpen dat men wil weten welke persoon er achter de naam John Bunyan schuilgaat.

Het is verder bekend dat in veel van zijn werken, met name de ”Christenreis” en de ”Heilige oorlog”, de allegorische beelden zijn ontleend aan werkelijk bestaande personen, plaatsen, kerken, heuvels, marktpleinen, bomen, rivieren, gevangenissen en veldslagen. De kennis van deze historische plaatsen werpt duidelijker licht op Bunyans bedoelingen.

Vanuit dit oogpunt is het zeker waardevol om van Bunyans persoon en zijn leef- en werkomgeving nader kennis te nemen. Zo moet u ook denken aan de Israël-reizen, Luther-reizen en Bunyan-reizen. Ik zou het niet durven om deze te vergelijken met de Roomse bedevaartsreizen. Maar ja, niets menselijks is ons vreemd. Over de neigingen van het gevallen bestaan van de mens zegt de calvinistische leer niet zulke geruststellende dingen.

Toch biedt ”Bunyan in beeld” meer dan veel toeristische informatie voor een Bunyan-reis. Het boek weeft de feiten uit Bunyans eigen bekeringsverhaal, ”Grace Abounding”, en zijn bekende ”Christenreis” door elkaar, zodat wij een duidelijker zicht krijgen op de persoon van Christen, de man met het zware pak op zijn rug, die rust vindt door de blik op de gekruisigde Christus te slaan.

Heuvel Moeilijkheid
Van Valen citeert bij bepaalde historische plaatsen en gebeurtenissen ook steeds uit de werken van Bunyan, zodat daar soms verrassend nieuw licht op valt. Dit is bijvoorbeeld zo in het geval van Houghton House en de heuvel Moeilijkheid, een heuvel die Bunyan dikwijls moest beklimmen om in het prachtige landhuis zijn werk als ketellapper te verrichten.

Dit boek beschrijft natuurlijk ook het proces tegen Bunyan, zijn gevangenschap en de gevangenis waarin hij zijn bekende ”Christenreis” heeft geschreven. Tussendoor komen heel wat feiten uit de Engelse geschiedenis aan de orde en maken we kennis met Karel II, Cromwell en Jakobus II.

De schrijver is er mijns inziens in geslaagd een juist beeld van de persoon van John Bunyan neer te zetten. We ontmoeten een mens die alles te danken heeft aan Gods onverdiende genade en daarvan niet kan zwijgen. Het leert ons dat de kerk nooit zo bloeit als juist onder het kruis. In dit licht is het opmerkelijk dat Bunyan zijn werkterrein beslist verder zocht dan binnen de grenzen van zijn gemeente. Hij bezocht gevangenissen en evangeliseerde in de omgeving.

Ik wil eindigen met de constatering van de schrijver: „zo spreekt Bunyan nog nadat hij gestorven is.” Neem daarom vooral zijn geschriften ter hand - en maak niet alleen een bedevaart.