Dé mooiste plek van Nederland kan Zaal niet zomaar noemen. „Er zijn wel 87 mooiste plekken. Ik ben geboren en getogen op het Groningse platteland. Daar kom ik nog steeds graag. Je kunt er een uur rondrijden zonder iemand tegen te komen. Die weidsheid blijft me trekken.Maar ook het coulissenlandschap in de Achterhoek en op de Veluwe tussen Elspeet en Garderen vind ik schitterend. En de holle wegen in Limburg. En die dijken met populieren in Zeeland. Ik kan er gewoon niet tussen kiezen.”

Het unieke van Nederland is volgens Zaal de enorme verscheidenheid. „Neem nu de Krimpenerwaard. Op een paar kilometer afstand van drukke steden zoals Rotterdam en Gouda ligt een heerlijk rustige polder waar de koeien nog in de wei grazen. Of kijk eens naar de dialecten. In een groot land als Rusland is er niet één dialect, in een klein land als Nederland zijn er wel honderden.”

Hebt u wel de lelijkste plek van Nederland kunnen kiezen?

„Nee, maar ik ben wel veel lelijke plekken tegengekomen. Neem nu het dorpsplein van Nunspeet. Dan heb je zo’n prachtig stadje als Elburg bij de hand en dan ontwerpt iemand zoiets lelijks. Onbegrijpelijk.”

„Niet alleen door de gruwelijke architectuur van het dorpscentrum met zijn lelijke winkels, foute eet- en drinkcafés en zijn verschrikkelijke raadhuis uit verkeerde bouwjaren, maar ook vanwege het soort toerisme dat hier nog altijd bestaat. Al die kinderen die in kampeerboerderijen in de bossen worden onderworpen aan droppings en corvee, die mee moeten doen aan een zogenaamde vossenjacht, het laffe eten dat de kinderen krijgen, en de oude liedjes die ze bij het kampvuur dienen mee te zingen – dat alles ziet er zo oudbakken uit dat de reiziger de vakantiegangers vol medelijden achter zich laat en verdertrekt.”

U bent nogal uitgesproken over drukke toeristische plekken.

„Ja, ik heb veel wandel- en fietsroutes uitgeprobeerd en noem in mijn boek vooral de mooie routes. Waar je niet al te veel andere mensen tegenkomt en die toch de moeite waard zijn.”

„Het is aan te raden een verblijf op een Fries Waddeneiland niet te lang te laten duren. Dat klinkt onaardiger dan het bedoeld is. De Friese Waddeneilanden behoren tot de kroonjuwelen van Nederland, de landschappen zijn er vaak adembenemend, de dorpjes zijn schattig en met of zonder verrekijker zijn er vele soorten vogels te zien, maar de eilanden zijn alle vier in één dag met de fiets te ronden. Ondertussen is de kwaliteit van het eten en drinken matig en is het niveau van de plaatselijke winkels niet al te hoog.”

Spanje

U schreef eerder een reisgids voor Spanje. Wat hebt u met reisgidsen?

„Ik kwam vaak in Spanje en wilde een gids schrijven zoals José Rentes de Carvalho over Portugal had geschreven. Daarin stonden feiten en persoonlijke waarnemingen. Zo’n boek was er nog niet over Spanje, dus heb ik dat geschreven. De reacties daarop waren zo goed, dat mijn uitgever vroeg of ik ook zo’n gids voor Nederland kon schrijven.

Eerst wilde ik nee zeggen, omdat het te dichtbij kwam. Maar ik ben gaan lezen, gaan filosoferen en werd steeds enthousiaster. Na een halfjaar voorbereiding, ben ik op pad gegaan en heb anderhalf jaar door Nederland gereisd. Met drie jaar schrijven erbij heb ik in totaal vijf jaar over dit boek gedaan.”

Zaal krijgt veel positieve reacties. „Ik ben bezig met een toernee door Nederland om het boek te promoten. Tijdens de lezingen krijg ik veel complimenten. Ook op de website zie ik positieve reacties. Mensen kunnen daar ook aangeven als er dingen niet kloppen of veranderd zijn. Ik verifieer dat en verwerk de wijzigingen in de volgende druk.”

Waarom een gigantisch dikke reisgids over Nederland terwijl op internet ook alles te vinden is?

„Kun jij op internet altijd de informatie vinden die je zoekt? Ik kom eigenlijk bijna nooit iets interessants tegen. Neem nu zo’n site als wikipedia.nl. Als ik als Amsterdammer een weekje naar Texel wil, kan ik op internet niet vinden welke plekken op Texel je gezien moet hebben. In mijn boek vind je die informatie wel. Het staat vol verrassingen.

De allermooiste gereformeerde kerk van Nederland staat bijvoorbeeld in Andijk. Het is een bakstenen gebouw met een ongenaakbaarheid die me ontroert. De toren is een soort drietraps raket die de naar boven gerichtheid van het gereformeerde geloof uitbeeldt. Maar hoe jullie gereformeerden ook je best doen, die ongenaakbare God bepaalt of je in de hemel komt of niet. Dat ontroert me.”

Biblebelt

U schrijft af en toe behoorlijk negatief over de bevindelijk gereformeerden in de biblebelt. Waarom?

„Dat doe ik niet! Het protestantisme intrigeert mij juist heel erg. Ik heb gemerkt dat de biblebelt veel steviger aanwezig is in Nederland dan ik had gedacht. Ik merk dat aan de sfeer in een bepaalde streek of dorp. De mensen zijn er niet zo vrolijk, ze zijn serieuzer. Als ik met hen spreek, zijn ze terughoudend. Er heerst een teneerdrukkende somberheid.

Maar je ziet het christelijk geloof vooral terug in de uitingsvormen. Meisjes van dertien die verplicht in een rok tot de enkels lopen. Ouddorp werd pas aan het eind van de jaren vijftig aangesloten op het waterleidingnet omdat tegen water uit de kraan principieel religieuze bezwaren waren. Ik heb nooit geweten dat de God der wrake het dagelijkse leven zo beheerst. En dat dat nu nog steeds zo duidelijk terug te zien is in de biblebelt.”

„Het merkwaardige van dit door de God der wrake geregeerde dorp is dat het ook het belangrijkste uitgaanscentrum van Goeree-Overflakkee is. Dat moet rare taferelen opleveren op zomerse zondagen, wanneer de in donker kleding gehulde kerkgangers stuiten op de schaarsgeklede toeristen die de ring rond om de kerk bevolken en de terrassen van de eet- en drinkgelegenheden iets verderop bezetten. De God van de Ouddorpers heeft er zo te zien geen bezwaar tegen dat zijn onderdanen geld verdienen aan zondaars (onder wie veel roomse Duitsers).”

Rik Zaal is schrijver en programmamaker. Hij werkte onder meer als columnist voor NRC Handelsblad, de Volkskrant en Het Parool. Hij maakte radio- en televisieprogramma’s voor de VPRO en AT5.