Het postmodernisme wordt veelal omschreven als een reactie op het modernisme. Met het wegvallen of zwakker worden van de grote verhalen of ideologieën zouden we zijn aangekomen in een belevingscultuur.Een andere trek van het postmodernisme is de zienswijze dat religie mensen inspireert in hun staan in de samenleving. Een religieus ervaren klimaat zou ruimte scheppen voor het gesprek van christenen met niet-christenen. Als je doorvraagt, blijken religie en geloof echter vaak beleefd te worden als het verlangen naar het goede en rechtvaardige leven en de opheffing van gemis. Vaak komt het erop neer dat iedereen zijn eigen potje religie kookt.

Er is in onze tijd echter geen klimaat waardoor het Evangelie beter in de cultuur kan landen. Integendeel. Nog steeds geldt het dogma uit de jaren zestig: gij zult niet serieus spreken over het geloof als allesomvattende claim voor leer en leven. Opvallend is dat niet alleen gereformeerde christenen niets van dit ”nieuwe geloof” van zoeken naar zingeving moeten hebben, ook notoire atheïsten als Rudy Kousbroek kunnen er alleen maar schamper over doen: „Het zijn vermoeide, vroegoude mannetjes en vrouwtjes in een soort midlifecrisis, die zich als bekeerlingen met een wollig geloof van zoiets als spiritualiteit bezighouden.”

Ander jasje

Toen Antoine Bodar de nieuwe spiritualiteit in een open brief hekelde als ijdel tijdverdrijf en God beleed als de God van Abraham, Izak en Jakob, en niet als de God waarvan wij ons een beeld maken, viel heel dat naar zingeving snakkende Amsterdamse grachtengordeldom over hem heen. Die God van de Bijbel hadden ze kennelijk niet bedoeld.

Postmodernisme lijkt nieuw, maar is het niet. Het is modernisme in een ander jasje. Het vooruitgangsgeloof van de verlichting heeft nog altijd een dominante en structurerende rol heeft op het terrein van wetenschap en techniek. Het postmodernisme onderwerpt zich in veel opzichten kritiekloos aan de neoliberale globalisering. Meer dan ooit dendert de trein van het grote graaien en de techniek voort.

Kunnen we in deze tijd nog aankomen met gereformeerd-zijn? Wat is gereformeerd? De Bijbel lezen door de bril van de Drie Formulieren van Enigheid. Inderdaad, wij kunnen niet zonder goede bril de Bijbel lezen.

Naar mijn vaste overtuiging heeft het gereformeerd belijden ook zeggingskracht in de huidige cultuur. Mits het heenwijst naar de Bron. Mits deze belijdenis levend is en niet verdort door op te gaan in een pakket uiterlijke regels. Lees en bestudeer daarom éérst de Schrift, daarna de belijdenisgeschriften en dan pas al die schrijvers die de cultuur doorlichten. De cultuur waarin Noach, Abraham en Paulus leefden bood ”van nature” net zo min een toegangspoort voor het Evangelie als onze cultuur. Het is Bijbels te belijden dat genade altijd van de Andere kant moet komen. God zoekt de mens, niet andersom. En God bepaalt wat waarheid en leugen, wat goed en kwaad is, en niet wij.

Groen van Prinsterer geeft ons een heldere definitie van belijden. Het is „uitkomen voor de waarheid, waar de tijdgeest het meest bezwaar maakt.” Het kan geen kwaad dáárover concreet te worden, iets wat ik in de discussie tot nu toe heb gemist.

Weduwnaar

Waartegen maakt de postmoderne tijdgeest het meest bezwaar? Als christenen getuigen tegen de ”schandelijkheid” van de homoseksuele praxis (Rom. 1:27) en als ze getuigen vóór het leven (denk bijvoorbeeld aan het levensbegin en -einde, embryoselectie enzovoort). God heeft de hemel en de aarde geschapen. Genesis 1 tot en met 3 is geschiedenis. Jezus heeft op het water gelopen. De tijdgeest maakt bezwaar wanneer christenen eerst naar de Bijbel (de openbaring) gaan en dan naar de problemen van de tijd (de ervaring).

Ik ben het ermee eens dat het Evangelie altijd landt in een bepaalde cultuur. Daarom is de vraag naar de contextualisering van het Evangelie van alle tijden en blijvend. Maar dat Evangelie van het kruis blijft haaks staan op de tijdgeest. Om het met de woorden van H. Berkhof te zeggen: „Wie vandaag met de tijdgeest trouwt, is morgen weduwnaar.”

De kerk als bruid wil aangenaam zijn voor haar Bruidegom (prof. A. van de Beek), niet voor de wereld. Een christen is een dienstknecht van Christus. Hij moet het kruis van miskenning, onbegrip en spot op zich nemen om door vele verdrukkingen in te gaan in het Koninkrijk van God (Hand. 14:22).

De auteur is docent geschiedenis aan hogeschool Driestar educatief.