Ondanks de blijvende nadruk op het behoud van de leer, dringt de postmoderne belevingscultuur steeds meer in de gereformeerde gezindte door. Binnen de kerkmuren ligt de nadruk op het overleven als christelijke minderheid door naar binnen gericht te zijn. Van gemeente­leden wordt verwacht dat zij zich aan de geldende regels houden om de eigen cultuur zo veel mogelijk te bewaren.Daarbuiten maken christenen deel uit van een samenleving die snel verandert en waarin keuzes worden gemaakt op basis van de eigen beleving. Met name de jongere generatie beweegt zich in beide culturen en zit hierdoor in een spagaat. Het benadrukken van de leer en de regel versterkt deze spagaat en is soms eerder gif dan tegengif.

Gezien het belang van dit onderwerp heeft het CSFR-dispuut Ichthus te Rotterdam deze problematiek gekozen als thema voor zijn tiende lustrum. In de lustrumbundel ”Postmodern gereformeerd” zoeken diverse auteurs naar antwoorden op de vraag hoe we als gereformeerde christenen kunnen reageren op de postmoderne cultuur. De conclusie is dat er zeker ruimte is om aan te sluiten bij de huidige tijdgeest. Daarbij is het noodzakelijk dat we het aandurven om, waar mogelijk, elkaar de ruimte te geven voor onze individuele geloofsbeleving.

Maatwerk

Als gereformeerde gezindte aansluiting vinden bij hedendaagse christenen en buitenkerkelijken vraagt om maatwerk. Om iemand te bereiken met het Evangelie is het nodig gemeenschappelijke grond te vinden van waaruit het Evangelie kan doorklinken – de Jood een Jood, de Griek een Griek. Dat kan betekenen dat zaken die voor ons van belang zijn op dat moment even niet benadrukt worden, juist om te zoeken naar wat je met die ander verbindt. Dit is de enige manier om in gesprek te blijven en elkaars hart te kunnen bereiken. Als je de nadruk legt op regels communiceer je vanuit datgene waarin je van elkaar verschilt. Dit bemoeilijkt een open gesprek en gaat ten koste van de relatie.

Een belangrijke vraag is echter hoe we kunnen voorkomen dat het communiceren vanuit onze relatie met de ander leidt tot een eclectisch, willekeurig geloven waardoor het Evangelie niet langer de goede boodschap is maar hoogstens een goede boodschap? Hoe kunnen we ruimte geven aan een persoonlijke beleving zonder dat dit een op eigen behoeftebevrediging gericht geloof wordt? Kortom, hoe kunnen we normen flexibel en contextafhankelijk formuleren zonder het Evangelie zijn kracht te laten verliezen?

Het antwoord op deze vraag ligt in een verandering van denken in leerstellingen en normen naar een denken in waarden en relaties. Denken in relaties waarborgt maatwerk, omdat elke relatie een andere aanpak nodig heeft om levend te blijven. Tegelijkertijd zullen we in gezonde relaties het beste voor de ander zoeken, namelijk dat de ander groeit in zijn relatie met God. Die relatie centraal stellen in onze relaties voorkomt dat we concessies doen aan de boodschap van het Evangelie. Het Evangelie is namelijk bepalend voor wat een goede relatie met God inhoudt.

Ander kader

Jezus geeft ons ook de ruimte om op deze manier te denken als Hij onze relatie met God en anderen centraal stelt in Zijn samenvatting van de wet (Matth. 22:37-40). Daarnaast geeft Hij met Zijn uitspraak: „Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven” (Joh. 14:6) aan dat het leren kennen van de waarheid vooral een leren kennen van Zijn Persoon is.

Deze verschuiving naar denken in relaties zet waarheden en leerstellingen niet buitenspel, maar plaatst ze in een ander kader, waardoor ze van karakter veranderen. Ze komen namelijk ten dienste te staan van het bevorderen van relaties en zijn daarmee niet meer doel op zich maar richtingbepalend. Van een focus op de wet naar een focus op de geest van de wet.

Handelen naar de geest van de wet is vooral een opgave als we relaties aangaan met mensen uit een andere cultuur omdat we dan niet meer kunnen terugvallen op een set vaststaande regels. Zoals we gezien hebben, geldt dit ook voor ons als wij ons in het dagelijks functioneren niet meer (kunnen) terugtrekken in eigen kring.

Dit betekent het einde van de kant-en-klaaroplossingen. We dienen continu gefocust te zijn op veranderingen die om een herinterpretatie van onze waarden vragen. Het is leven op het scherp van de snede.

De auteurs zijn lid van het CSFR-dispuut Ichthus en redactieleden van de bundel ”Postmodern gereformeerd. Naar een visie op christen-zijn in de hedendaagse belevingscultuur” (uitg. Buijten & Schipperheijn). De bundel wordt zaterdag gepresenteerd op een lustrumcongres in Rotterdam.