In de media is ophef ontstaan over de uitspraken en preken van de evangelische voorganger G. Goldschmeding uit Amersfoort. Mag een pedagogische tik nu wel of niet?In de hulpverlening worden we bijna dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van huiselijk geweld. Dat varieert van zo nu en dan een klap tot ernstige mishandeling. Maar ook van psychologische ‘klappen’ zoals negeren, zwijgen, vernederen. In veel van deze gevallen speelt onmacht een grote rol. Bij wet is het inmiddels verboden om je kinderen te slaan.

Er bestaan misvattingen over geweld van ouders naar kinderen. In de pedagogische literatuur wordt afwijzend gesproken over het toepassen van lijfstraffen. In de Bijbel (Spreuken 13:24) zegt Salomo dat „die zijne roede inhoudt, haat zijnen zoon; maar die hem liefheeft, zoekt hem vroeg met tuchtiging.” Voorganger Goldschmeding geeft daarbij de uitleg dat je je kinderen met een stokje op de billen mag slaan, mits je het beheerst en niet in blinde woede doet, en kunt verantwoorden voor God. In zijn preek zegt hij erbij dat dit het woord van God is, waarvoor je hoort te buigen, als je ervan overtuigd bent dat God tot je spreekt.

Geestelijke zin

Mijns inziens is dat op z’n zachtst gezegd wel een heel vrije uitleg van wat er in Spreuken staat. Want wie van ons heeft z’n handen inmiddels afgehakt en zijn ogen uitgerukt (zoals verwoord in de Bergrede)? Moet ik de teksten uit Spreuken ook letterlijk opvatten, of gaat achter al deze wijsheden een diepere wijsheid schuil? En waarom moet de hoorder van deze preek volgens Goldschmeding eerst bepalen of zijn preek een woord van God is, maar worden ouders in dezelfde preek opgeroepen vergeving aan kinderen te vragen als ze nooit de roede gehanteerd hebben?

Er zijn meer teksten in de Bijbel die gaan over straffen en tuchtigen. (o.a. Spreuken 19:18 en 23:14, Efeze 6:4 en Hebreeën 12:6). Als je ze los van elkaar zou lezen, heeft Goldschmeding wellicht gelijk. Alleen staan de teksten niet los in de Bijbel, maar in een context. Het gaat er vooral om dat ouders hun kinderen de weg van de Heere wijzen. En daarin kan tuchtiging een middel zijn. Vooral in geestelijke zin.

Dat is iets anders dan dat je een kind doelbewust slaat (hoe beheerst je dat misschien ook zou willen en kunnen doen). De weg van de Heere is immers een weg van in liefde de goede weg wijzen. De Vader in de gelijkenis van de verloren zoon stond met open armen klaar toen zijn zoon vol berouw terug kwam (en niet met een roede).

Blinde toorn

De Bijbel waarschuwt ook voor de toorn, die zomaar blind kan worden. „Tuchtig uw zoon, als nog hoop is; maar verhef uw ziel niet, om hem te doden” (Spreuken 19:18). En zoals een verklaarder in de Statenvertaling opmerkt: dat zij (vaders) in de eerste plaats het gevaar lopen om tot hardheid te vervallen. „Gij vaders, tergt uwe kinderen niet, opdat zij niet moedeloos worden” (Kolossenzen 3:21).

De Bijbel spreekt dus over straffen, maar in een liefdevolle relatie. In de hele discussie lijkt het te gaan over zo nu en dan een klap op de billen. Maar tegelijk geeft Goldschmeding aan dat je door moet slaan, omdat als je te vroeg stopt, kinderen er niets van leren. Als het tuchtigen en de roede al zo letterlijk opgevat zouden moeten worden, dan wordt hier een grens gepasseerd. Want dat is voor een kind niet meer te begrijpen. En ook niet uit te leggen. En daar is de Bijbel helder over.

In pedagogische zin is het duidelijk dat negatieve aandacht in de vorm van (lijf)straffen alleen ook geen zin heeft. Het beste leert een kind via belonen en het aanleren van positief gedrag. Soms is het nuttig om een kind te corrigeren, om het tot de orde te roepen. Maar corrigeren kan op diverse manieren.

Ook wij komen in de praktijk van de hulpverlening tegen dat genoemde teksten volledig uit het verband worden gerukt. Bijbelteksten worden dan gebruikt om geweld (slaan) goed te praten.

Zelfbeheersing

In veel van dergelijke gevallen speelt onmacht een grote rol. Als mensen daar bij zichzelf geen oog voor hebben, gaat macht overheersen (in plaats van gezag) en vernauwt het denken. Het geweten gaat minder spreken of morele opvattingen worden verdraaid in eigen voordeel. Waar liefde overheerst, is correctie niet uitgesloten en worden grenzen getrokken. Maar wel met als doel anderen in liefde de goede weg te wijzen. Dat vraagt van ouders veel zelfbeheersing.

Het het gaat mijns inziens veel te ver om mensen op te roepen tot het gebruik van een pedagogische tik. Want waar ligt dan de grens? We blijven immers zondige mensen met veel fouten en gebreken. Blijf dus altijd aan de veilige kant, wees eerlijk en kritisch naar jezelf. En zoek ook hulp als je er niet uitkomt in de opvoeding. Niemand is geboren met een diploma opvoeding.

De auteur is klinisch psycholoog en beleidsadviseur bij Eleos.