Hoe refobaptisme voet aan de grond kreeg in Nederland
Het fenomeen gereformeerd baptisme duikt steeds meer op in de Biblebelt. Hoe kreeg het voet aan de grond in Nederland?
De eerste keer dat de naam refobaptisten in Nederland valt, is in 2004. Henk de Ruiter, destijds lid van de gereformeerde gemeente in Apeldoorn, lanceert na een verblijf in Amerika, waar hij reformed baptists ontmoette, de website refobaptisten.nl.
Doel is om de visie van deze groep te introduceren in Nederland. „Het verbaasde mij dat het gedachtegoed daarvan in Nederland onbekend was, terwijl men wel de werken van Spurgeon las”, zegt hij daarover in 2013. Binnen de reformatorische kerken worden er volgens hem steeds vaker vraagtekens gezet bij de uitleg van de doop en het functioneren van de gemeente.
De Ruiter wil zelf geen nieuwe gemeente stichten en sluit zich aan bij een bestaande baptistengemeente. In 2016 wordt hij predikant van baptistengemeente ’t Lichtpunt te Doetinchem. De naam van zijn website, die nog steeds in de lucht is, wijzigt hij in refbaptisten.nl.
Een groep voorgangers en leidinggevenden uit baptistengemeenten verenigt zich in 2010 onder de naam Sola5-baptisten. Een naam die verwijst naar de vijf sola's van de Reformatie. Ze willen het gedachtegoed van de Reformatie meer aandacht geven onder baptisten. De Sola5-baptisten oriënteren zich op de London Baptist Confession of Faith (1689). Deze geloofsbelijdenis is geënt op de gereformeerde Westminster Confession, maar wijst de kinderdoop af.
Kort nadat de Sola5-baptisten zich hebben gepresenteerd, ontstaan op enkele plaatsen in Nederland reformatorische baptistengemeenten. Ze hangen in meerdere of mindere mate de beginselen van de Reformatie aan. Ze wijzen de kinderdoop af en hanteren in plaats daarvan de doop op een persoonlijke geloofsbelijdenis (geloofsdoop).
De eerste gemeente ontstaat in het Utrechtse dorp Overberg. Een groot deel van de bezoekers van deze gemeente is afkomstig uit de reformatorische kerken en als kind gedoopt. Een tweede reformatorische baptistengemeente wordt opgericht in Urk. De vier initiatiefnemers zijn afkomstig uit de Christelijke Gereformeerde Kerken: één uit de Eben-Haëzergemeente en drie uit de Maranathagemeente. Ze waren al kortere of langere tijd geleden overgegaan naar de Vrije Baptistengemeente De Fontein in Emmeloord. De gemeente groeit en krijgt binnenkort een eigen voorganger.
Ook in Emmeloord en in Goor ontstaan reformatorische baptistengemeenten. Deze laatste is afkomstig uit de plaatselijke baptistengemeente. Tegenwoordig houdt ze alleen nog maar doordeweekse bijeenkomsten.
In de jaren daarna volgen er verschillende gemeenten in Nederland met een soortgelijke identiteit. Ze presenteren zich niet altijd als refobaptist. Soms kiezen ze, om een breed publiek aan te spreken ,voor de naam christengemeente. Deze christengemeenten onderschrijven vaak niet de vijf punten van het calvinisme, maar identificeren zich wel met de leer van de Reformatie. De christengemeente in Werkendam keert zich sterk tegen het calvinisme, maar lijkt daarin een uitzondering te zijn.
R.J. Jansen, voormalig kandidaat in de Protestantse Kerk in Nederland, richt in 2020 baptistengemeente Bethábara op. Deze gemeente heeft een bevindelijk gereformeerde identiteit en komt samen in Huinen (gemeente Putten). Een tweede gemeente is gevormd in Alblasserdam, met ds. G.J. Roukens als voorganger. Sinds 2021 heeft Bethábara ook een eigen school: de Bethábara International School in Veenendaal.
In 2023 en 2024 komen er gereformeerde/reformatorische baptistengemeenten bij in respectievelijk Rotterdam en in Emst. In onder andere Doornspijk, Barneveld, Staphorst en Altena ontstaan christengemeenten. In Ede wordt de nieuw opgerichte christengemeente geleid door Nick de Ruiter, zoon van Henk de Ruiter. Verder vestigen zich in Waalwijk, Landgraaf, Lelystad, Rotterdam-Zuid en Amsterdam gemeenten met een gereformeerde en baptistische grondslag.
In de refobaptistengemeente in Overberg ontstaat onenigheid over de koers. Dit leidt ertoe dat een deel van de leden zich afsplitst en in 2024 verder gaat als christengemeente Immanuël.
Veel van de jonge gemeenten komen samen in buurthuizen en scholen
Veel van de jonge gemeenten komen samen in buurthuizen en scholen. Ze staan op zichzelf, hebben veelal geen eigen voorganger, maar nodigen sprekers uit de breedte van de gereformeerde baptistenkring uit. Onder anderen mannen als Arjan Baan, Leander Janse en Job van Beek, die betrokken zijn bij Heart Cry en Hebron Missie, gaan regelmatig voor in deze gemeenten.
De Unie van Baptistengemeenten, die in 2023 fuseerde met de Alliantie van Baptisten- en CAMA-gemeenten, betreurt de opkomst van refobaptistengemeenten buiten het bestaande kerkverband om. Dr. Teun van der Leer, docent en oud-rector van het Baptisten Seminarium: „In de beginjaren van de Sola5-baptisten was er nauw contact. Jammer dat de gereformeerde baptisten een eigen weg hebben gekozen. Er was volop ruimte om zichzelf te zijn binnen onze Unie.”
Stichting Sola5-baptisten, die haar naam liet wijzigen in stichting Proclaim!, heft zichzelf in 2022 op vanwege het bestaan van andere initiatieven met dezelfde missie, zoals Heart Cry, Hebron Missie en de Nederlandse tak van het evangelicale platform The Gospel Coalition.
