„Het moet geen plaatje zijn, maar een driedimensionaal object dat vanuit alle kanten gezien inhoud moet hebben en moet kloppen”, zegt Herma Bovenkerk, eigenaresse van beeldhouwcentrum Het Ooste in Koudum. Hoe ze haar cursisten dat leert? „Eindeloos doorvragen wat iemand wil overbrengen, zodat je hem of haar bewuste keuzes laat maken.”Ruim tien jaar geleden begon Bovenkerk aan huis, sinds 2004 heeft ze haar eigen beeldhouwcentrum in het centrum van Koudum. Niet alleen huisvest het monumentale pand twee royale atelierruimtes, ook is er een galerie en een winkel waar ruwe steen en beeldhouwgereedschap verkocht wordt. Wekelijks zijn er zo’n honderd mensen in haar ateliers in de weer voor een workshop, cursus of opleiding. Bovenkerk straalt als ze een blik op het pand werpt. Niet zonder trots. In de negentien jaar die ze in de bijstand zat, durfde ze hier alleen maar van te dromen.

Toch is de droom sinds drieënhalf jaar werkelijkheid. Behalve de tweejarige opleiding tot professioneel beeldhouwer, geeft Bovenkerk cursussen en workshops. In het atelier staat een wandkast vol met zaagjes, gutsen, grove en fijne beitels, raspen, hamers en ander gereedschap waarvan de workshopdeelnemers naar hartenlust gebruik kunnen maken. Voor haar workshops werkt Bovenkerk met relatief zachte steensoorten zoals albast, serpentijn, speksteen of Afrikaans kisiisteen. De zachtheid maakt deze stenen eenvoudig hanteerbaar voor beginnende beeldhouwers. Hardere steensoorten zijn voor een workshop te tijdrovend. De tijd is beperkt en Bovenkerk wil voldoende ruimte overhouden om de vormentaal uit te leggen.

Vrijheid
Want het draait voornamelijk om de vorm bij beeldhouwen, vindt Bovenkerk. Ze spreekt uit ervaring. „Aanvankelijk werkte ik heel technisch. Te technisch, want ik was nooit tevreden over het eindresultaat. De inhoud, de juiste vorm ontbrak. Ik heb de techniek toen een poosje laten rusten en ben vervolgens weer aan de slag gegaan door me uitsluitend op de vorm te richten. Dat werkte voor mij veel bevredigender. Als je genoeg vormgevoel ontwikkeld hebt, volgt de techniek vanzelf. Het is iets wat ik mijn cursisten ook meegeef.” De meeste cursisten hebben vooraf al iets in gedachten wat ze willen maken. Mensen zijn vaak heel resultaatgericht en willen een zekere houvast, valt Bovenkerk op. Ze begrijpt dat, maar vindt het tegelijk jammer. „Doordat je een bepaald plaatje in je hoofd hebt, ga je meteen technisch kijken. Hierdoor beperk je jezelf.”

Bovenkerk adviseert beginnende beeldhouwers gewoon aan de slag te gaan en zich te laten leiden door de natuurlijke vorm van de steen. „Dan groei je vanzelf in het beeld. Al vinden mensen dat lastig, omdat het meer lef vereist. Maar door jezelf minder houvast maar meer vrijheid te geven, is het uiteindelijke resultaat veel eerlijker en staat het dichter bij jezelf.” Met de natuurlijke vorm van de steen begint het allemaal. Waar ligt het zwaartepunt van de steen? Staat hij stevig verankerd of juist niet? Welke richting gaat de steen op? Is hij massief of heeft hij ook lichte elementen? Lukraak hakken is er volgens de beeldhouwster niet bij. „Onbewust werk je altijd ergens naartoe, omdat de steen waarmee je werkt in zekere zin leidend is. Als je eenmaal bezig bent, ontstaat er vanzelf iets en krijgt het onderwerp vanzelf vorm.”

Hand
Vervolgens is het de taak van Herma Bovenkerk om eindeloos door te vragen. Met een kort antwoord is ze niet tevreden. „Simpelweg omdat dit niet genoeg is. Je moet goed weten wat je wilt overbrengen.” Laatst wilde iemand een ontvangende hand maken. Met dat antwoord nam de docente geen genoegen. „Want wat ontvangt de hand, een bal of liefde? Dat is een wezenlijk verschil voor de stand van de hand. Op dat soort aspecten wil ik mijn cursisten wijzen, ik wil hen laten voelen en ervaren wat ze doen.

Uiteindelijk moet een driedimensionaal beeld ontstaan dat een bepaald gevoel overbrengt.” Bovenkerk is vaak aangenaam verrast door de creaties van beginnende beeldhouwers. „Mensen kunnen vaak veel meer dan ze zelf denken. Onbewust weten ze ook veel meer dan bewust.” Aan de docente de taak het onbewuste bewust te maken. „Mensen voelen vaak heel goed aan waarom iets wel of niet klopt aan een beeld. Alleen kunnen ze er niet de vinger op leggen waardoor dat komt. Mijn taak als docente is deze problemen te benoemen. Want als je ze eenmaal kunt benoemen, kun je ze ook oplossen.” (FD)

Een vijfdaagse workshop beeldhouwen in atelier Het Ooste in Koudum kost 325 euro, exclusief materialen. In de zomer is het ook mogelijk een workshop van een dagdeel te volgen.