Anderhalf jaar geleden presenteerde in Zuid-Holland de eerste provinciale onderzoekscommissie (commissie-Kok) de resultaten van de ’parlementaire enquête’ naar de oorzaak van stroperige besluitvorming voor infrastructurele projecten. Provinciale Staten van Zuid-Holland hebben de analyses en aanbevelingen van de commissie unaniem onderschreven en er wordt dan ook nu op een aantal onderdelen gevolg aan gegeven. Zij zijn relevant voor de discussie die nu over de Randstad wordt gevoerd.Het ’parlement’ van Zuid-Holland achtte gebrek aan bestuurlijk commitment bij betrokkenen een van de belangrijkste oorzaken van vertraging. Bestuurlijk commitment geeft dynamiek, gebrek eraan stagnatie. Commitment, en gevoel van urgentie, blijkt niet uit wat bestuurders zeggen, maar uit wat zij doen.

Gebrek aan procesmanagement bleek een tweede oorzaak van stagnatie. Natuurlijk is bestuurlijke drukte ook een factor. Uit het onderzoek van Zuid-Holland is gebleken dat het uiterst lastig werken is wanneer lokale bestuurders aan de onderhandelingstafel met de ene partij een toezegging doen die zij via een ander bestuursorgaan (stadsgewest) weer trachten te beïnvloeden.

Ten slotte is regelgeving in dit land een vertragende factor van jewelste. En hoewel de laatste kabinetten al een flinke slag hebben gemaakt, zijn we er nog lang niet. De 80 kilometerzones zijn haast de metafoor van de stroperigheid: vertragende maatregelen invoeren gaat makkelijker en sneller dan opheffen.

Randstadoffensief
De oplossing, noem het een Randstadoffensief, is in feite niet zo ingewikkeld en kan worden opgenomen in de coalitieakkoorden na de verkiezingen van 7 maart. Breng de kaderwetgebieden ambtelijk en bestuurlijk in in de provincies. Maak daarin tempo en geef de grote steden het heldere kader dat ze verdienen. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. De provinciewet biedt mogelijkheden om van de stadsgewesten een bestuurscommissie te maken.

Provinciale Staten kunnen dan de adviezen van deze provinciale commissie sanctioneren. Zo zijn de stadsgewesten democratisch gelegitimeerd, houden ze voeling met lokale en regionale vraagstukken, wordt er praktisch gezien geen dubbel werk verricht en blijft het goede behouden. Bovendien betrekt het de provincie inhoudelijk bij de steden en omgekeerd.

Stadsdeelraden zijn een excuus voor het bestaan van de grote gemeente. Een stad die gelooft in zichzelf, heeft geen deelraden. Schaf ze af.

De discussie over één Randstadprovincie is een aardig tijdverdrijf, maar zal leiden tot Belgische toestanden: het verdeelt het land in tweeën en de overige provincies zullen zich (nog meer) achtergesteld voelen (hoe onterecht dat ook op dit moment is, ondanks sommige lamentaties). Het leidt tot discussies wie dan de baas is.

Spreek binnen het huis van Thorbecke een heldere werkverdeling af tussen bestuurslagen en geef daarbij de passende bevoegdheden (doorzettingsmacht) en financiën (hetgeen ook een van de adviezen is van de Raad van de Centrale Ondernemingsorganisaties aan de informateur). Spreek bij bovenprovinciale projecten binnen een maand een duidelijke taak- en bevoegdheidsverdeling af. Als provincies onderling binnen die tijd er niet uitkomen, wordt dit een rijkstaak. Doe dit tegelijkertijd met het schrappen van regels die deze helderheid in de weg staan.

Cultuuromslag
Maar uiteindelijk gaat het, willen wij dit land verder helpen, om het tonen van betrokkenheid en verantwoordelijkheid, om daden in plaats van woorden, uitgevoerd door de beste mensen. Bij het realiseren van grote projecten zullen bestuurders en politici altijd moeten samenwerken, op welke schaal dan ook. Daarvoor hebben we mensen nodig die lef hebben (dat is wat anders dan verbaal geweld), samenwerkingsgericht zijn, gaan voor dit land in plaats voor het cv, resultaat kunnen boeken gericht op participatie van alle Nederlanders, op duurzaamheid en economie.

De trap moet van bovenaf worden schoongeveegd. Bestuurders moeten een oriëntatie krijgen op uitvoering in plaats van op vergaderen. Dat zal niet meevallen, want dat vereist een cultuuromslag, een heel andere gerichtheid, wellicht heel andere competenties dan waarover nu velen beschikken. Samenwerking staat of valt bij het elkaar successen gunnen. Het zijn de beste mensen die dat kunnen.

Dat vraagt eveneens van politieke partijen een ander, professioneler selectiesysteem, en een selectie niet op wat mensen zeggen, maar op wat zij doen. En politici zijn doorgaans beter in het eerste dan in het laatste. Het succes van Nederland hangt niet af van structuren alleen, maar vooral van de juiste mensen die op de juiste plekken de goede dingen voor anderen en deze planeet willen en kunnen realiseren en zich volledig daaraan verbonden weten in onderling vertrouwen.

Dat is ook de belangrijkste aanbeveling van de onderzoekscommissie van Provinciale Staten van Zuid-Holland. Maar wel de lastigste en de minst prettige boodschap. Zuid-Holland heeft dat wel aangedurfd. En cultuuromslag en lef zijn nu precies de dingen die nodig zijn.

De auteurs zijn respectievelijk lid van Provinciale Staten van Zuid-Holland en voorzitter van de Kamer van Koophandel Haaglanden.