Van Friese volksjongen tot Mister Euro
Een Friese volksjongen die opklom tot de belangrijkste man van Europa onder de bestuurders die waken over de waarde van ons geld. Zo kunnen we terugzien op het leven van de zondag overleden Wim Duisenberg. De wereld zal hem vooral herinneren als Mister Euro.
Willem Frederik Duisenberg wordt in 1935 geboren in Heerenveen. Op school toont hij zich een knappe leerling. Hij behaalt het diploma gymnasium-bèta en studeert aansluitend economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij slaagt in 1961 cum laude voor het doctoraalexamen. In 1965 promoveert hij op een proefschrift met de titel: ”Economische gevolgen van ontwapening”.
Inmiddels heeft hij kennis aan degene die zijn eerste vrouw zal zijn: Tineke Stelling. Zij brengt hem in aanraking met het geloof. Van zijn ouders had Wim op dat terrein niet veel meegekregen, al was zijn moeder afkomstig uit een doopsgezinde familie. De jonge Duisenberg voelt zich thuis bij de remonstrantse kerk. Hij volgt catechisatie, doet belijdenis en laat zijn huwelijk kerkelijk bevestigen.
Als hij eind 1965 verhuist naar Amerika om daar een baan te aanvaarden bij het Internationale Monetaire Fonds (IMF), heeft hij er, zoals hij het zelf later uitdrukt in het blad Hervormd Nederland, geen zin meer in. In 1980 merkt hij in een interview op: „Er is een zekere vervlakking bij mij, ik weet niet waardoor. Het spreekt me gewoon totaal niet aan. Ik weet het niet. Ik ben verworden tot agnost. Vragen als: Geloof je in een leven na de dood? Nee, dat geloof ik niet. Het is niet iets dat mij bezighoudt. Het leven houdt mij bezig.”
Zijn huwelijk strandt in 1983. Hij hertrouwt met Gretta Bedier de Prairie, eveneens geboren in Heerenveen. Zij heeft uitgesproken opvattingen over het conflict in het Midden-Oosten (pro-Palestijns en anti-Israël) en baart opzien met de acties waarmee zij op dat punt de publiciteit zoekt. Duisenberg heeft het met haar optreden, dat in Nederland soms grote wrevel oproept, erg moeilijk, maar hij valt Gretta geen enkele maal publiekelijk af.
In 1969 keert Duisenberg op vaderlandse bodem terug. Hij werkt korte tijd bij De Nederlandsche Bank (DNB). Daarna is hij als hoogleraar macro-economie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.
In 1973 wordt hij namens de PvdA minister van Financiën in het kabinet-Den Uyl, de meest linkse regeringsploeg van na de oorlog. Duisenberg introduceert na verloop van tijd de zogeheten 1-procentnorm, om een halt toe te roepen aan het voortdurend uitdijen van de collectieve sector. De premier probeert die bezuinigingsoperatie te saboteren, maar Duisenberg, die de primaire verantwoordelijkheid draagt voor ’s lands huishoudboekje, zet door. Hij biedt tegenwicht aan de bestedingsdrift en raakt daardoor zelf, anders dan het team waartoe hij behoort, niet besmet met het imago van potverteerder.
Eind 1977 neemt de bonkige Fries plaats in de Tweede Kamer. Met tegenzin en niet voor lang. Na negen maanden al stapt hij over naar de directie van de Rabobank. Ook dat blijkt slechts een tussenstation. In 1981 treedt hij toe tot de leiding van DNB, om op 1 januari 1982 bij die instelling Jelle Zijlstra op te volgen als hoogste baas. Daarmee vangt een lange periode aan op een vooraanstaande positie in de wereld van de haute finance, als hoeder van eerst de gulden -die hij hecht verankert aan de D-mark- en daarna van de euro. Duisenberg ontpopt zich als een constante factor die garant staat voor een solide monetaire politiek, gericht op het handhaven van een harde en stabiele munt.
Hij is een man die alleen al door zijn rijzige statuur, zijn weelderige, witte haardos en zijn sonore stem gezag afdwingt. Een vriendelijke en innemende persoon, verslaafd aan de nicotine, want hij steekt de ene na de andere sigaret op.
Decennialang dient hij de publieke zaak. Zijn glansrijke carrière eindigt in Frankfurt. Op zaterdag 2 mei 1998 besluiten de regeringsleiders van de EU-lidstaten hem per 1 juni van dat jaar te benoemen tot de eerste president van de Europese Centrale Bank (ECB). Dat gebeurt niet zonder slag of stoot. Vele uren wordt er in Brussel tussen de hoofdrolspelers onderhandeld. De Fransen proberen de beslissing te blokkeren, ten faveure van een eigen kandidaat, Jean-Claude Trichet. President Chirac gaat pas akkoord na de belofte van Duisenberg dat hij zijn ambtstermijn van acht jaar niet zal uitzitten, maar dat hij voortijdig zal plaatsmaken voor Trichet. Die zwaait inmiddels sinds november 2003, na het al maanden van tevoren aangekondigde afscheid van de Nederlander, de scepter over de genoemde instantie.
Vanaf het begin is Duisenberg nauw betrokken geweest bij de monetaire integratie in de EU, het meest prestigieuze project in de geschiedenis van de Europese eenwording. De kroon op zijn loopbaan komt op 1 januari 2002, als ’zijn’ euro het officiële betaalmiddel wordt van zo’n 300 miljoen mensen. Hij verblijft op die oudejaarsavond, die aan het einde niet alleen een nieuw jaar maar ook een nieuwe munt brengt, in de Provence, in Frankrijk, op de plek waar hij gisteren op 70-jarige leeftijd overleed.