Zowel India als Pakistan claimde dit weekend als winnaar uit het aangekondigde staakt-het-vuren te komen. Beide zeggen in de nacht van vrijdag op zaterdag bereikt te hebben wat ze wilden. India trof met succes militaire doelwitten in Pakistan, de Pakistanen zeggen een Indiaas gevechtsvliegtuig te hebben geraakt. Beide landen zeggen dat de andere partij als eerste schikte. Het is een basis, hoe fragiel ook, om het zaterdag aangekondigde staakt-het-vuren mee te onderbouwen.

Velen waren verrast toen de Amerikaanse president Donald Trump zaterdagmiddag ineens een onmiddellijk en volledig staakt-het-vuren tussen India en Pakistan aankondigde. De nacht ervoor leek de spanning tussen de rivalen, die al weken opliep, juist te escaleren. Beide landen voerden aanvallen uit op elkaars luchtmachtbases en andere militaire doelen, met drones en artillerie – ook buiten het betwiste gebied Kasjmir, de kern van het conflict tussen de twee landen.

Volgens Trump hebben de VS de hele nacht bemiddeld bij gesprekken tussen de twee landen. Pakistan meldde later dat een dertigtal landen daarbij betrokken was geweest – naast de VS ook Turkije en Saudi-Arabië.

Het staakt-het-vuren moet volgens Trump een aanzet zijn tot meer gesprekken tussen de twee landen, waar de president het volste vertrouwen in heeft. Hij zegt dat India en Pakistan hebben toegezegd maandag op een neutrale plek verder in gesprek te gaan. Dat lijkt iets kleins, maar als dat inderdaad gebeurt, is dat vooral voor India al een flinke toezegging tot een compromis.

Pijnpunt

Voorheen weigerde Delhi consistent bemoeienis van een derde partij – het conflict met Pakistan zou bilateraal zijn en Kasjmir een binnenlandse kwestie. Als er al gesprekken plaatsvonden, was dat in achterkamertjes, en zeker niet met officiële bemiddelaars erbij.

Maar het lijkt erop dat ook India en Pakistan zelf niet wilden dat de escalatie van vrijdagnacht zou ontsporen in een regelrechte oorlog. „Ik denk dat beide partijen klaar waren voor een staakt-het-vuren”, zei Michael Shoebridge van Strategic Analysis Australia tegen Al Jazeera.

Op de agenda voor maandag staan zeker drie dingen, volgens de Pakistaanse minister van Defensie Khawaja Asif: de betwiste regio Kasjmir, ‘terrorisme’, en het Indus-Waterverdrag, dat premier Narendra Modi vorige week zei op te schorten, na de dodelijke militante aanval op toeristen in Kasjmir eind april.

Het Indus-Waterverdrag reguleert al sinds 1960 hoe India en Pakistan het water uit hun gedeelde rivieren verdelen. Het opschorten ervan is zeker voor de Pakistanen een pijnpunt. Tijdens de drie oorlogen die de beide buurlanden de voorbije decennia hebben gevoerd over Kasjmir, is het nooit zover gekomen. Van de Pakistaanse boeren is 80 procent afhankelijk van het water van de rivieren – als India het water blokkeert, wat nog niet lijkt te zijn gebeurd, raakt dat direct de Pakistaanse voedselvoorziening.

Gehaast

Als de landen maandag inderdaad met elkaar om tafel gaan zitten, is het nog maar de vraag of de landen compromissen kunnen sluiten. India houdt nog altijd vast aan de overtuiging dat Pakistan terrorisme in India en Kasjmir steunt en dat Pakistan achter de militante aanslag in Kasjmir op 22 april zat, waarbij 25 Indiërs en een Nepalees om het leven kwamen. Pakistan ontkent dit glashard.

Het bestand lijkt volgens analisten gehaast in elkaar gezet. Dat bleek ook zondagochtend, toen bestuurders van de Indiase regeringspartij BJP publiekelijk de waarde van het bestand afzwakten. De gevechtspauze is een verstandhouding, geen overeenkomst, schreef secretaris-generaal BL Santosh op X.

„Dit staakt-het-vuren zal fragiel zijn”, zegt geopolitiek analist Michael Kugelman tegen de BBC. „India lijkt het anders te hebben geïnterpreteerd dan de VS en Pakistan. Het akkoord biedt wegens de haast mogelijk niet de veiligheidsgaranties die nodig zijn.”

Zaterdag bleek al hoe fragiel het bestand kan zijn. Enkele uren na de overeenkomst werden explosies gemeld in de stad Srinagar in Kasjmir, en het luchtalarm klonk. Overigens geldt er in normale tijden ook een staakt-het-vuren bij de officieuze grens van Kasjmir tussen India en Pakistan, en ook in normale tijden wordt dat honderden keren per jaar geschonden.

Nepnieuws

De vijandigheid tussen India en Pakistan wordt aangezwengeld door een stroom aan nepnieuws, op zowel Pakistaanse als Indiase kanalen. Zo werden in beide landen beelden van een populaire videogame gedeeld, alsof het om nieuwe aanvallen zou gaan.

Beelden waarop te zien zou zijn dat India raketten Pakistan instuurt, zijn in werkelijkheid video’s van aanvallen op Israël. Meerdere radicaal-rechtse Indiase accounts met honderdduizenden volgers hebben Indiërs aangespoord om al het nieuws dat Pakistan beschadigt te verspreiden – zelfs als het niet waar is.

Zondag heerst er vooralsnog rust in Kasjmir, hoe gespannen ook. Analisten vrezen dat het bestand vooral een nieuwe fase inluidt van het sluimerende conflict tussen de twee kernmachten. De Indiase topdiplomaat Vikram Misri waarschuwde al dat Pakistan het bestand „herhaaldelijk” zou hebben geschonden. „Ons leger zal met een gepaste reactie komen.”