Lalondes model wordt al veel jaren toegepast. De vier factoren omvatten biologische aspecten (denk aan erfelijkheid en verwondingen), zorgvoorzieningen (onder andere preventiemogelijkheden), omgevingsinvloeden (armoede, onderwijs, luchtkwaliteit) en leefstijl (gedrag, voeding, beweging, kennis). Deze vier factoren hangen met elkaar samen. Hoe dragen ze bij aan een gezond organisme?

Factoren

Biologische factoren bevinden zich in het organisme. We kunnen geboren worden met een erfelijke ziekte of immuniteit verwerven. Onherstelbare lichamelijke beschadigingen vallen ook onder biologische factoren. Ons DNA bepaalt onze haar- en oogkleur, lengte, gevoeligheden, genetische aanleg voor bepaalde ziektes, enzovoorts.

Onze gezondheidssituatie wordt ook bepaald door de aan- of afwezigheid van zorgvoorzieningen. Daarbij moeten we denken aan de beschikbaarheid van artsen, ziekenhuizen, thuiszorg, consultatiebureaus, medicijnen, ambulances, voorlichting en dergelijke. Ook de preventiemogelijkheden (zowel individueel als collectief), waaronder bijvoorbeeld schoon drinkwater valt, zijn belangrijk.

Omgevingsfactoren zijn onder andere luchtkwaliteit, werkomstandigheden, woningkwaliteit, stralingsniveau, geluidssterkte, klimaat, veiligheidssituatie en of men al dan niet eenzaam is. Ook de maatschappelijke omgeving (onder andere sociale klasse, werk(loosheid) en gezinssituatie) is een belangrijke factor. Omgevingsfactoren hebben we soms zelf in de hand, maar vaak hebben we er geen invloed op. Ons lichaam is gelukkig zo geschapen dat ziekmakende stoffen niet zomaar kunnen binnendringen; we hebben een huid, trilhaartjes…

Onder de factor leefstijl vallen enorm veel aspecten, zoals voedselkeuze, lichaamsbeweging, tabak, alcohol, drugs, hygiëne, seksueel gedrag en risicogedrag. Op de meeste aspecten kunnen we veel invloed uitoefenen.

Gezonde kerk

Een organisatie omvat mensen die een doel willen bereiken. Een organisme is echter een levend wezen met onder andere een hart, een immuunsysteem en een hoofd dat alle cellen instructies geeft. Een organisme houdt zichzelf in stand door biologische processen.

Als je kerkleden vraagt wat er nodig is voor een ”gezonde christelijke kerk” komen er antwoorden als: meer bidstonden, Bijbelstudie, aanbidding, pastoraat, jeugdwerk, zorg voor elkaar, evangelisatie, enzovoorts. We kunnen allerlei programma’s opzetten. Onze stokpaardjes zorgen vaak voor een riskante ”blinde hoek”. Door projecten krijg je nog geen gezonde kerk. Vanuit een gezonde kerk kun je wel voor vruchtbare projecten zorgen.

Een kerk hoort een levend organisme te zijn, het Lichaam van Christus. Helaas is de kerk zich vaak meer gaan gedragen als een organisatie. Organiseren is veel gemakkelijker dan een gezond organisme in stand te houden. Een gezondere kerk ontstaat als de vier verschillende factoren aandacht krijgen, in de juiste balans en samenhang:

Biologische factoren

Het christelijke, kerkelijke DNA omvat je innerlijke uitgangspunten of kernwaarden van je geloof. Ze bepalen in iedere cel je identiteit en je functioneren, zowel individueel als collectief. Daarvoor moeten we focussen op Gods kernwaarden, het Bijbelse DNA! Een dynamisch en inspirerend kerk-DNA is nodig in alle cellen, willen we Gods kernwaarden aan de wereld kunnen tonen. De diverse denominaties (evangelisch, baptistisch, reformatorisch, vrijzinnig, enzovoorts) drukken hun stempel op het christelijke DNA.

Het christelijke DNA is aanwezig in alle cellen van het lichaam. Het DNA vermenigvuldigt zich, met risico’s op mutaties. Daarom zijn de DNA-strengen altijd in duplo aanwezig, voor correctie. Het christelijke DNA kan door invloed van maatschappelijke stromingen muteren en daardoor stap voor stap afwijken van de juiste kerkvisie. Voor de geestelijke groei van een gemeente is het verstandig dat mutaties gecorrigeerd worden.

Zorgvoorzieningen

Geef ‘ongezonde’ kerkleden de juiste zorg, zodat zij weer gezond actief worden. Christelijke zorg omvat pastoraat, huwelijkscursussen, samen bidden, lezen en luisteren, training van medewerkers, netwerkondersteuning, diaconie… Een breed zorgplan is nodig om leden gezond te laten functioneren. Deze factor loopt het risico te veel aandacht te krijgen, waardoor er onbalans ontstaat in het organisme. Ons christelijke ”immuunsysteem” moet optimaal werken om aanvallen afdoende tegen te gaan. We hebben goede antwoorden nodig om kerkverlaters (of misschien zelfs Godverlaters) te helpen.

Omgevingsfactoren

We staan als christenen in een maatschappij die onze christelijke normen en waarden ouderwets vindt. Grote problemen ontstaan als de maatschappij die normen en waarden als lastig en op den duur als vijandig gaan beschouwen. Ze probeert met haar eigen normen en waarden ons continu te beïnvloeden. Sommige aanvallen zijn goed herkenbaar, andere zijn lastiger te doorzien. Onze opdracht is:

Negatief: wegblijven van verkeerde plekken en leren onderscheiden wat er allemaal op ons afkomt. Een binnendringende vijand herkennen en elimineren. Tegen verleidingen weerstand opbouwen.

Positief: zoek naar een omgeving waar je ervaart dat Gods Geest aanwezig is, plekken waar je je niet hoeft te schamen als Jezus je daar ziet. Zorg dat je leeft in een reine en pure ”atmosfeer”.

Leefstijl

Leefstijl is een veelzijdige factor waar we zelf aan moeten werken, individueel en collectief. Zelfs als we weten dat bepaald gedrag ongezond is, dan is dat voor velen nog geen reden om hun gedrag te veranderen. Toch moeten we in onze kerken goed en duidelijk leren onderscheiden wat gezond en wat ongezond gedrag is. Gedragsverandering is onmogelijk zonder kennis (Bijbelstudie) en motivatie. Evangelisatie en zending als leefstijl zijn nodig voor vitaliteit en groei.

Jezus vraagt ons een geestelijke leefstijl te ontwikkelen overeenkomstig Zijn voorbeeld, waarin we de christelijke waarden en principes naleven. Denk aan het belang van gebed, een band met God, Zijn kracht en leiding, anderen liefhebben en hoger achten dan onszelf, dienstbaarheid, heiligheid, rechtvaardigheid, Gods wil gehoorzamen, de wereld intrekken met de boodschap van Gods Koninkrijk, vertrouwen op God en onze zorgen bij Hem brengen.

Goede balans

De leden van een gemeente zijn het Lichaam (een organisme) van Christus (Efeze 4:12). Jezus wil dat dit Lichaam gezond is. Een gezonde gemeente ontstaat niet door allerlei activiteiten te organiseren. De vier genoemde factoren voor christelijke gezondheid (individueel en als kerk) zijn erg belangrijk. Hiermee voorkom je veel ”gezondheidsproblemen” en excessen in je leven en in de kerk. De zwakste factor in de kerk behoort extra aandacht te krijgen, voor een goede balans. Werken aan een gezond christelijk Lichaam moet de hoogste prioriteit hebben. Het eenvoudige kinderlied ”Lees je Bijbel, bid elke dag, dat je groeien mag” kan ons daarbij helpen.

De auteur (MSc public health) bezocht kerken in onder meer Oost-
Europa en het Midden-Oosten, waar sprake is van passie en kerkgroei. Literatuur: ”Negen kenmerken van een gezonde kerk” (Mark Dever); ”Handboek gezonde gemeente” (Robert Warren).