Naast de Stemwijzer van ProDemos is het Kieskompas een van de meestgebruikte kieshulpen voorafgaand aan een stembusgang. De organisatie, die bestaat uit „een team van enthousiaste wetenschappers”, laat kiezers na het invullen van dertig stellingen zien waar zij staan in het politieke landschap. Ben je erg links en progressief? Dan sta je dicht bij de dierenpartij en BIJ1, valt dan in één oogopslag te zien.

Er is echter ook iets opvallends aan de hand met het Kieskompas. Als een kiezer meningen heeft die tegengesteld zijn aan die van Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt, dan ligt NSC alsnog het dichtst bij zijn of haar positie, ontdekte D66-Kamerlid Joost Sneller. Wie de proef op de som neemt, ziet dat hij gelijk heeft. NSC neemt bij 24 stellingen een duidelijk positie in, en kiest 6 keer voor neutraliteit. Wie bij die 24 stellingen het omgekeerde van NSC invult en bij de overige eveneens voor „neutraal” kiest, staat inderdaad alsnog het dichtst bij de partij van Omtzigt.

Is dat gek? Ja en nee. NSC staat in het overzicht van het Kieskompas bijna precies in het midden van het politieke speelveld. De partij is nét iets linkser en conservatiever dan het middenpunt. Het tegenovergestelde van deze positie is dat iemand nét iets rechtser en progressiever dan het centrale punt is – maar dus alsnog vlakbij NSC staat. Het tegenoverstelde van een middenpositie kan namelijk niet ineens een plek aan de rand van het kaartje zijn.

Zo bezien is de bijna identieke uitkomst dus een logisch gevolg van het feit dat Omtzigt in het midden is gepositioneerd. Toch is het ook wel gek. Zo kunnen mensen die vóór gedwongen onteigening van boeren en een wet voor ”voltooid leven” zijn en tegen de nieuwe Transgenderwet en kerncentrales, het dichtst bij NSC uitkomen. Maar die partij neemt op deze vier thema’s toch echt andere standpunten in. Ook al benadrukken de makers dat het Kieskompas geen stemadvies geeft, de uitkomst kan kiezers wel bëinvloeden.

Gekleurd

Niet iedere kieshulp benadert de standpunten van partijen zo objectief mogelijk. Een voorbeeld hiervan is de Feministische Partijwijzer van de organisatie ActionAid. Verkiezingsprogramma’s zijn op tal van punten –zoals vrouwenrechten– beoordeeld als goed, matig, of slecht. Veel partijen zijn volgens directeur en ex-PvdA-Kamerlid Marit Maij nog „genderblind”.

Ook de onderwerpkeuze is gekleurd. Zo wordt in de tientallen pagina’s van de partijwijzer wél steeds stilgestaan bij de rechten van vrouwen, maar staat er geen letter in over ongeboren kinderen. Zij lijken rechteloos.