Naar verwachting zullen enkele gewassen die nu wat over het hoofd worden gezien tegen 2050 een belangrijke rol gaan spelen in de voedselzekerheid en de economische groei op Afrika’s platteland.

Vandaag de dag domineren drie graangewassen (mais, rijst en tarwe) de voedselsector in Afrika. De verwachting is echter dat yam, zoete aardappel, cassave en enkele andere wortelsoorten de komende dertig jaar 140 miljard dollar aan extra marktwaarde zullen opbrengen. Dat is niet weinig in vergelijking met 41 miljard voor rijst, gierst en mais en 70 miljard voor vlees. Bananen en bakbananen voegen 50 miljard toe aan die balans.

Deze gewassen behoren al tot het basisvoedsel in heel Afrika. Ze zijn goed voor meer dan 40 procent van de totale voedselproductie. Hun belang neemt nog toe nu boeren steeds meer te maken krijgen met moeilijke groeiomstandigheden en extreem weer.

Wortelgewassen zijn van nature beter bestand tegen hitte en droogte dan granen, peulvruchten en groenten. Daardoor kunnen ze zich gemakkelijker aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering. Deze gewassen moeten daarom alle kans krijgen om in Afrika optimaal te groeien, in grote hoeveelheden. Mensen moeten er vertrouwd mee gemaakt worden.

Effectieve bestuurssystemen kunnen hier een begin mee maken. Ook moet worden geïnvesteerd in onderzoeksprogramma’s voor genetische verbetering. Wortelgewassen zijn van oudsher moeilijk te kweken, maar dankzij recente wetenschappelijke doorbraken kunnen we variëteiten telen die beter droogte, hitte en een verhoogd zoutgehalte verdragen.

Plantenveredeling heeft deze vooruitgang versneld. Daardoor zijn nieuwe variëteiten klimaatbestendiger en voedzamer. Dat is goed nieuws voor het platteland, waar de gewassen verbouwd worden, maar ook voor de stad, waar het lastig kan zijn om verse en gezonde producten met een beperkte houdbaarheid te verkrijgen.

Nu is er vooral meer wetenschappelijke samenwerking nodig om de kennis uit de landbouwwetenschap toe te passen. Een regionaal samenwerkingsverband rond wortels, knollen en bananen neemt alvast het voortouw door nationale onderzoeksprogramma’s te verbinden met onderzoekscentra van CGIAR (mondiaal onderzoekspartnerschap naar voedselzekerheid) en andere internationale partners.

Nog een aandachtspunt: door de verschillen in klimaat tussen Afrikaanse regio’s zal de impact van de klimaatverandering op wortels en verwante gewassen variëren van land tot land. Zo zijn er aanwijzingen dat het toekomstige klimaat de aardappelproductie in Malawi, Tanzania en Oeganda negatief zal beïnvloeden. Voor de aardappelteelt in Burundi en Rwanda kan dit juist gunstig zijn.

Groene revolutie

Een laatste belangrijk punt is dat de nieuwste en meest geschikte variëteiten ook daadwerkelijk bij de boeren terechtkomen via goed werkende zaadleveringssystemen. Van de meeste gewassen worden verbeterde variëteiten in Afrika slechts voor 40 procent gebruikt. Dat betekent dat de meeste boeren werken met plantmateriaal en zaden die niet geoptimaliseerd zijn voor de huidige omstandigheden. Vaak zijn variëteiten op de akkers tien jaar of ouder, waardoor boeren en voedselvoorzieningsketens de voordelen van de snelle landbouwontwikkelingen mislopen.

De auteur is kweekspecialist en onderzoeksdirecteur bij het Internationaal Aardappelcentrum. Bron: IPS.